216. KINH ÁI SANH

Tôi nghe như vầy:

Một thời, Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trong rừng Thắng Lâm, vườn Cấp Cô Độc.

Bấy giờ, có một người Phạm chí, chỉ có độc nhất một đứa con, trong lòng hết sức yêu thương, tâm ý khắng khít, chiều chuộng. Sau khi đứa con mạng chung, người Phạm chí ấy ưu sầu, không thể ăn uống được, quên cả áo chăn, quên cả trang sức, chỉ biết đi ra bãi tha ma mà khóc, nhớ tưởng chỗ con nằm.

Rồi Phạm chí lang thang khắp nơi, đi đến chỗ Phật, chào hỏi xong, ngồi xuống một bên. Thế Tôn hỏi:

- Ông nay sao hình như các căn không trú tự tâm?

Phạm chí đáp:

- Tôi làm sao các căn có thể an trú tự tâm được? Vì sao vậy? Tôi chỉ có một đứa con độc nhất, trong lòng hết sức thương yêu, tâm ý khắng khít, chiều chuộng, nhìn hoài không chán. Bỗng nhiên nó mạng chung. Sau khi nó mạng chung, tôi ưu sầu, không thể ăn uống được, quên cả áo chăn, quên cả trang sức, chỉ biết đi ra bãi tha ma mà khóc, nhớ tưởng chỗ con nằm.

Thế Tôn hỏi:

- Thật vậy, này Phạm chí! Thật vậy, này Phạm chí! Nếu khi ái sanh thì phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Phạm chí nói:

- Cù-đàm, sao lại nói khi ái sanh thì cũng phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não? Cù-đàm nên biết, khi ái sanh thì hỷ cũng sanh, tâm hoan lạc.

Thế Tôn đến ba lần nói như vầy:

- Thật vậy, này Phạm chí! Thật vậy, này Phạm chí! Khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Phạm chí cũng đến ba lần nói:

- Cù-đàm, sao lại nói khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não? Cù-đàm nên biết, khi ái sanh thì hỷ cũng sanh, tâm hoan lạc.

Lúc bấy giờ, Phạm chí nghe những lời Phật nói, không cho là phải, mà lại bác bỏ, rồi rời chỗ ngồi, đứng dậy, lắc đầu bỏ đi.

Bấy giờ, ở trước cổng Thắng Lâm có một số người thị dân đang đánh bạc. Phạm chí từ xa trông thấy, bèn nghĩ rằng: “Trong đời, nếu có những người thông minh, trí tuệ, cũng không thể hơn được những kẻ đánh bạc. Ta hãy đến đó. Những gì vừa được thảo luận với Cù-đàm, ta sẽ kể lại hết cho họ nghe.” Rồi Phạm chí đi đến số đông những người đang đánh bạc ấy và đem những gì vừa được thảo luận với Thế Tôn kể lại hết cho họ nghe. Những người thị dân đang đánh bạc này nghe xong, nói rằng:

- Này Phạm chí, sao lại nói khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não? Phạm chí nên biết, khi ái sanh thì hỷ cũng sanh, tâm hoan lạc.

Phạm chí nghe xong, bèn nghĩ rằng: “Điều mà người đánh bạc nói thật hết sức phù hợp với ta.” Rồi ông gật đầu và đi.

Rồi vấn đề này lần lượt truyền rộng ra, cho đến lọt vào vương cung. Ba-tưnặc, vua nước Câu-tát-la, nghe đồn Sa-môn Cù-đàm nói như vầy: “Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.” Vua bèn nói với Hoàng hậu Mạt-lỵ rằng: 

- Tôi nghe đồn Sa-môn Cù-đàm nói như vầy: “Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.” Hoàng hậu nghe xong, thưa:

- Thật vậy, Đại vương! Thật vậy, Đại vương! Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la nói với Hoàng hậu Mạt-lỵ:

- Nghe Tôn sư nói gì thì đệ tử nhất định đồng ý. Sa-môn Cù-đàm là Tôn sư của khanh cho nên khanh nói như vậy. Khanh là đệ tử của Ngài nên khanh nói như vầy: “Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.”

Hoàng hậu Mạt-lỵ thưa:

- Đại vương, nếu không tin, hãy đích thân đến mà hỏi, hoặc hãy sai sứ đi!

Rồi Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la bèn gọi Phạm chí Na-lỵ-ương-già đến và bảo:

- Ông đi đến chỗ Sa-môn Cù-đàm, thay ta mà chào hỏi Sa-môn Cù-đàm Thánh thể mạnh khỏe, bình an, không bệnh, đi đứng thoải mái, khí lực bình thường chăng. Rồi nói như vầy: “Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la có lời thăm hỏi Thánh thể khỏe mạnh, bình an, không bệnh, đi đứng thoải mái, khí lực bình thường chăng. Sa-môn Cù-đàm có thật sự nói rằng: ‘Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não’ chăng?” Này Na-lỵ-ương-già, nếu Sa-môn Cù-đàm có nói những gì, ông hãy khéo ghi nhớ và thuộc kỹ. Vì sao? Vì những người như vậy không bao giờ nói láo.

Phạm chí Na-lỵ-ương-già vâng lời vua, đi đến chỗ Phật, chào hỏi xong, ngồi sang một bên và bạch:

- Bạch Cù-đàm, Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la có lời thăm hỏi Thánh thể mạnh khỏe, bình an, không bệnh, đi đứng thoải mái, khí lực bình thường chăng. Sa-môn Cù-đàm có thật sự nói như vầy: “Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não chăng?” Thế Tôn nói:

- Này Na-lỵ-ương-già, Ta nay hỏi ông, hãy tùy theo sự hiểu biết mà trả lời. Na-lỵ-ương-già, ông nghĩ sao? Giả sử một người có mẹ đã chết; người ấy phát cuồng, loạn trí, cởi áo, cởi quần, trần truồng mà chạy rong khắp các ngõ đường và nói như vầy: “Này các người, có thấy mẹ tôi chăng? Này các người, có thấy mẹ tôi chăng?” Này Na-lỵ-ương-già, do sự kiện này mà biết rằng: Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Cũng vậy, nếu cha chết, anh, chị, em chết, con cái chết, vợ chết, người ấy phát cuồng, loạn trí, cởi áo, cởi quần, trần truồng mà chạy rong khắp các ngõ đường và nói rằng: “Này các người, có thấy vợ con tôi chăng? Này các người, có thấy vợ con tôi chăng?” Này Na-lỵ-ương-già, do sự kiện này mà biết rằng: Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Này Na-lỵ-ương-già, thuở xưa, có một người đàn bà về thăm gia đình, các thân tộc của người này muốn cưỡng bức cải giá. Người đàn bà ấy tức tốc trở về bên nhà chồng, nói với chồng rằng: “Này ông, hãy biết cho, thân tộc của tôi muốn cướp đoạt vợ của ông để gả cho người khác. Ông có mưu kế gì chăng?” Người ấy bèn nắm cánh tay bà vợ dẫn vào trong nhà, nói rằng: “Chết chung, sang đời khác với nhau. Chết chung, sang đời khác với nhau”, rồi lấy con dao bén chém chết vợ, và mình cũng tự sát luôn. Này Na-lỵ-ương-già, do sự kiện này mà biết rằng: Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Phạm chí Na-lỵ-ương-già sau khi nghe những điều Phật nói, khéo ghi nhớ và thuộc kỹ, từ chỗ ngồi đứng dậy, đi quanh ba vòng rồi trở về. Về đến chỗ vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la, tâu:

- Tâu Thiên vương, Sa-môn Cù-đàm quả thật có nói như vầy: “Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.” Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la nghe rồi, nói với Hoàng hậu Mạt-lỵ:

- Sa-môn Cù-đàm quả thật có nói như vầy: “Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.” Hoàng hậu Mạt-lỵ tâu:

- Đại vương, tôi hỏi Đại vương, hãy tùy theo sự hiểu biết mà trả lời. Ý Đại vương nghĩ sao? Đại vương có thương yêu Đại tướng Bệ-lưu-la chăng?

Thật sự có thương yêu.

Mạt-lỵ lại hỏi:

- Nếu Đại tướng Bệ-lưu-la bị biến dịch, đổi khác thì Đại vương sẽ như thế nào?

- Mạt-lỵ, nếu Đại tướng Bệ-lưu-la bị biến dịch, đổi khác thì tôi tất sanh sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Mạt-lỵ tâu:

- Do sự kiện này mà biết rằng: Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Mạt-lỵ lại hỏi:

- Đại vương có yêu Đại thần Thi-lợi-a-đồ, yêu con voi Nhất-bôn-đà-lỵ, yêu đồng nữ Bà-di-lỵ, yêu Vũ-nhật-cái, yêu nước Ca-thi và Câu-tát-la chăng?

- Thật sự có thương yêu.

Mạt-lỵ lại hỏi: 

- Nếu nước Ca-thi và Câu-tát-la bị biến dịch, đổi khác thì Đại vương sẽ ra sao?

- Mạt-lỵ, tôi được hưởng thụ thỏa mãn năm thứ diệu dục là do ở hai nước này. Nếu Ca-thi và Câu-tát-la mà bị biến dịch, đổi khác thì mạng sống của tôi cũng không còn, nói gì đến những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Mạt-lỵ tâu:

- Do sự kiện này mà biết rằng: Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Mạt-lỵ lại hỏi vua:

- Ý Đại vương nghĩ sao? Đại vương có yêu thương thần thiếp chăng?

Vua lại đáp:

- Thật sự tôi yêu thương khanh.

Mạt-lỵ lại hỏi:

- Nếu thần thiếp bất thần bị biến dịch, đổi khác thì Đại vương sẽ ra sao?

- Mạt-lỵ, nếu khanh bất thần bị biến dịch, đổi khác, thì tôi tất sanh sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Mạt-lỵ tâu:

- Do sự kiện này mà biết rằng: Nếu khi ái sanh thì liền phát sanh những sầu bi, khóc than, ưu khổ, phiền muộn, ảo não.

Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la hỏi:

- Này Mạt-lỵ, kể từ hôm nay, Sa-môn Cù-đàm do sự kiện này là Thầy của tôi, tôi là đệ tử của Ngài. Này Mạt-lỵ, tôi nay xin tự quy y Phật, Pháp và chúng Tỳ-kheo! Cúi mong Thế Tôn nhận con làm ưu-bà-tắc, kể từ hôm nay, trọn đời nguyện đem mình quy y cho đến khi mạng chung!

Đức Phật thuyết như vậy, Vua Ba-tư-nặc nước Câu-tát-la và Hoàng hậu Mạt-lỵ sau khi nghe Phật dạy xong, hoan hỷ phụng hành.