144. KINH TOÁN SỐ MỤC-KIỀN-LIÊN

Tôi nghe như vầy:

Một thời, Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trú trong Đông Viên, Lộc Tử Mẫu giảng đường.

Bấy giờ, Toán số Mục-kiền-liên sau bữa trưa, thong dong tản bộ đi đến chỗ Phật, chào hỏi xong, ngồi xuống một bên và bạch:

- Thưa Cù-đàm, tôi có điều muốn hỏi, mong nghe cho mới dám trình bày!

Thế Tôn nói:

- Mục-kiền-liên, muốn hỏi gì cứ hỏi, đừng tự nghi ngại!

Toán số Mục-kiền-liên liền bạch:

- Thưa Cù-đàm, giảng đường Lộc Tử Mẫu này được xây dựng dần dần cho đến cuối cùng được thành tựu. Thưa Cù-đàm, cầu thang trong Lộc Tử Mẫu giảng đường này bắt đầu lên một nấc, rồi đến hai, ba, bốn. Thưa Cù-đàm, như vậy, giảng đường Lộc Tử Mẫu lần lượt theo thứ tự đi lên.

Thưa Cù-đàm, sự điều phục voi này cũng lần lượt thứ tự cho đến thành tựu, nghĩa là do bởi móc câu vậy. Thưa Cù-đàm, sự điều phục ngựa này cũng lần lượt thứ tự cho đến thành tựu, nghĩa là do bởi hàm vậy. Thưa Cù-đàm, Sát-đếlợi này cũng lần lượt thứ tự cho đến thành tựu, nghĩa là do bởi cầm cung và tên vậy. Thưa Cù-đàm, các Phạm chí này cũng lần lượt thứ tự cho đến thành tựu, nghĩa là do bởi học kinh thơ vậy. Thưa Cù-đàm, chúng tôi học toán số, nhờ toán số mà mưu sinh, cũng lần lượt thứ tự cho đến thành tựu; như có đệ tử nam hoặc nữ bắt đầu được dạy từng con số một, rồi hai, ba, mười, trăm, ngàn, vạn, thứ tự mà đếm lên. Thưa Cù-đàm, như vậy, chúng tôi học toán số, nhờ toán số mà mưu sinh, lần lượt theo thứ tự cho đến thành tựu. Thưa Sa-môn Cù-đàm, trong Pháp, Luật này, lần lượt thứ tự như thế nào cho đến thành tựu?

Thế Tôn nói:

- Này Mục-kiền-liên, nếu có sự lần lượt, thứ tự thực hiện cho đến thành tựu nào được nói đến chân chánh; thì này Mục-kiền-liên, ở trong Pháp, Luật của Ta, đây là điều chân chánh được nói đến. Vì sao vậy? Này Mục-kiền-liên, Ta đối với Pháp, Luật này lần lượt, thứ tự thực hiện cho đến đạt thành cứu cánh.

Này Mục-kiền-liên, nếu Tỳ-kheo niên thiếu vừa mới đến học đạo, mới vào trong Pháp, Luật này thì Như Lai trước hết dạy rằng: “Ông hãy đến đây, với thân, hãy thủ hộ mạng thanh tịnh; với miệng và ý, hãy thủ hộ mạng thanh tịnh.”

Này Mục-kiền-liên, khi Tỳ-kheo, với thân, thủ hộ mạng thanh tịnh; với miệng và ý, thủ hộ mạng thanh tịnh rồi, Như Lai lại dạy thêm: “Tỳ-kheo, hãy đến đây, hãy quán nội thân như thân; cho đến quán thọ, tâm và pháp như pháp.”

Này Mục-kiền-liên, khi Tỳ-kheo quán thân như thân; cho đến quán thọ, tâm và pháp như pháp rồi, Như Lai lại dạy thêm: “Tỳ-kheo, hãy đến đây, hãy quán thân như thân, đừng niệm tưởng những niệm tương ưng với dục; cho đến quán thọ, tâm và pháp như pháp, đừng niệm tưởng những niệm tương ưng với phi pháp.”

Này Mục-kiền-liên, khi Tỳ-kheo quán thân như thân, không niệm tưởng những niệm tương ưng với dục; cho đến quán thọ, tâm và pháp như pháp, không niệm tưởng những niệm tương ưng với phi pháp, Như Lai lại dạy thêm: “Tỳ-kheo, hãy đến đây, hãy thủ hộ các căn, thường niệm tưởng sự khép kín, niệm tưởng muốn minh đạt, thủ hộ niệm tâm mà được thành tựu, thường khởi chánh tri. Nếu mắt thấy sắc, không chấp thủ sắc tướng, không đắm nhiễm sắc vị, đó là đối với sự phẫn não mà thủ hộ nhãn căn; trong tâm không sanh tham lam, ưu sầu, ác bất thiện pháp, đối với sự hướng đến kia mà thủ hộ nhãn căn. Cũng vậy, tai, mũi, lưỡi, thân; khi ý biết pháp, không chấp thủ pháp tướng, không đắm nhiễm pháp vị, đó là đối với phẫn não mà thủ hộ ý căn; trong tâm không sanh tham lam, ưu sầu, ác bất thiện pháp, đối với sự thú hướng đến nơi kia mà thủ hộ ý căn.”

Này Mục-kiền-liên, khi Tỳ-kheo thủ hộ các căn, thường niệm tưởng sự khép kín, niệm tưởng muốn minh đạt, thủ hộ niệm tâm mà được thành tựu, thường khởi chánh tri; nếu mắt thấy sắc, không chấp thủ sắc tướng, không đắm nhiễm sắc vị, đó là đối với phẫn não mà thủ hộ nhãn căn; trong tâm không sanh tham lam, ưu sầu, ác bất thiện pháp, đối với sự thú hướng đến nơi kia mà thủ hộ nhãn căn; cũng vậy, tai, mũi, lưỡi, thân, khi ý biết pháp, không chấp thủ pháp tướng, không đắm nhiễm pháp vị, đó là đối với phẫn não mà thủ hộ ý căn; trong tâm không sanh tham lam, ưu sầu, ác bất thiện pháp, đối với sự thú hướng nơi kia mà thủ hộ ý căn; thì này Mục-kiền-liên, Như Lai lại dạy thêm: “Tỳ-kheo, hãy đến đây, hãy biết rõ sự ra vào, khéo quán sát phân biệt, co duỗi, cúi ngước, nghi dung chững chạc, khéo đắp Tăng-già-lê và các y bát; đi, đứng, nằm, ngồi, ngủ nghỉ, nói năng, im lặng, thảy đều biết rõ.”

Này Mục-kiền-liên, khi Tỳ-kheo biết rõ sự ra vào, khéo quán sát phân biệt, co duỗi, cúi ngước, nghi dung chững chạc, khéo đắp Tăng-già-lê và các y bát; đi, đứng, nằm, ngồi, ngủ nghỉ, nói năng, im lặng, thảy đều biết rõ; thì Như Lai lại dạy thêm: “Tỳ-kheo, hãy đến đây, hãy sống cô độc tại nơi xa vắng, trong rừng, trong núi, hoặc ở gốc cây, những chỗ an nhàn, yên tĩnh, sườn núi, động đá, đất trống, lùm cây, hoặc đến trong rừng, hoặc ở ngoài bãi tha ma. Sau khi thầy đã sống trong rừng vắng, hoặc đến dưới gốc cây, những chỗ an nhàn, yên tĩnh, hãy trải ni-sư-đàn, ngồi kiết-già, chánh thân, chánh nguyện, nhiếp niệm nội tâm, đoạn trừ tham lam, tâm không não hại, thấy tài vật và các nhu dụng sinh sống của người khác mà không khởi tâm tham, muốn được về mình. Đối với tham lam, thầy hãy tịnh trừ tâm ấy; cũng vậy, đối với sân nhuế, thụy miên, trạo hối, đoạn nghi, độ hoặc; đối với các thiện pháp không còn do dự. Đối với nghi hoặc, thầy hãy tịnh trừ tâm ấy. Thầy hãy đoạn trừ năm triền cái này, chúng làm tâm ô uế, tuệ yếu kém, rồi ly dục, ly ác, bất thiện pháp, cho đến chứng đắc Thiền thứ tư, thành tựu an trú.”

Này Mục-kiền-liên, khi Tỳ-kheo ly dục, ly ác, bất thiện pháp, cho đến chứng đắc Thiền thứ tư, thành tựu an trú; thì này Mục-kiền-liên, Như Lai đã đem lại nhiều lợi ích cho Tỳ-kheo niên thiếu, nghĩa là khéo khuyên răn, dạy dỗ, khiển trách. Này Mục-kiền-liên, nếu có Tỳ-kheo Thượng tôn Trưởng lão, Phạm hạnh kỳ cựu, Như Lai lại dạy thêm để thành tựu cứu cánh diệt tận hết thảy y lậu hoặc.

Toán số Mục-kiền-liên lại hỏi:

- Sa-môn Cù-đàm đối với tất cả đệ tử, răn dạy như vậy, khiển trách như vậy, tất cả đều đạt đến Cứu cánh trí, nhất định đến Niết-bàn chăng?

Thế Tôn đáp:

- Này Mục-kiền-liên, không phải nhất định tất cả đều đạt đến; hoặc có người đạt được, hoặc có người không.

Toán số Mục-kiền-liên lại hỏi:

- Cù-đàm, trong đó, nhân duyên gì khi có Niết-bàn, có con đường đến Niếtbàn, và Sa-môn Cù-đàm hiện tại là Đạo sư đó, mà có Tỳ-kheo được răn dạy như vậy, được khiển trách như vậy, đạt đến cứu cánh Niết-bàn, nhưng một số khác lại không đạt đến?

Thế Tôn lại nói:

- Này Mục-kiền-liên, Ta muốn hỏi lại ông, hãy tùy theo sự hiểu biết mà trả lời. Này Mục-kiền-liên, ý ông nghĩ sao? Ông biết rõ thành Vương Xá ở đâu, am tường các con đường đến đó chăng?

Toán số Mục-kiền-liên đáp:

- Thật vậy, tôi biết rõ thành Vương Xá ở đâu và cũng am tường các con đường đến đó.

Thế Tôn hỏi:

- Này Mục-kiền-liên, nếu có một người muốn đi đến thành Vương Xá để yết kiến vua, người ấy hỏi rằng: “Tôi muốn đi đến thành Vương Xá để gặp vua. Toán số Mục-kiền-liên biết rõ thành Vương Xá ở đâu, am tường các đường lộ và đường tắt, có thể chỉ cho tôi chăng?” Ông nói với người ấy rằng: “Từ đây đi về phía Đông, đến thôn kia, rồi từ thôn ấy đến ấp kia, lần lượt như vậy sẽ đến thành Vương Xá. Những gì ở ngoài thành Vương Xá, những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, sẽ được thấy hết, được biết hết.” Người ấy sau khi nghe ông chỉ dẫn rồi, từ đây đi về hướng Đông, đi chưa bao lâu, bèn bỏ con đường đúng mà theo con đường lầm lẫn để trở lui lại. Những gì ngoài thành Vương Xá, rừng cây xinh đẹp, đất bằng phẳng, lầu đài, ao tắm, đủ loại cây cối bông hoa, có con sông dài, có dòng suối trong, người ấy hoàn toàn không thấy, không biết gì hết. 

Lại có một người khác muốn đi đến thành Vương Xá để yết kiến vua. Người ấy hỏi ông rằng: “Tôi muốn đi đến thành Vương Xá để gặp vua. Toán số Mục-kiền-liên biết rõ thành Vương Xá ở đâu, am tường các đường lộ và đường tắt, có thể chỉ cho tôi được chăng?” Ông nói với người ấy rằng: “Từ đây đi về phía Đông, đến thôn kia, rồi từ thôn ấy đến ấp kia, lần lượt như vậy sẽ đến thành Vương Xá. Những gì ở ngoài thành Vương Xá, những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, sẽ được thấy hết, được biết hết.” Người này sau khi nghe ông chỉ dẫn, bèn từ đây đi về hướng Đông, đến thôn kia, từ thôn ấy đến ấp kia, lần lượt như vậy cho đến thành Vương Xá. Những gì ở ngoài thành Vương Xá, những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, đều được thấy hết, biết hết.

Này Mục-kiền-liên, trong đó, do nhân gì, duyên gì, trong khi có thành Vương Xá, có con đường đến thành Vương Xá đó, và có ông hiện tại là người chỉ đường, nhưng người thứ nhất nghe lời ông chỉ dẫn chẳng bao lâu đã bỏ con đường đúng mà theo con đường lầm lẫn trở lui lại, rồi những gì ở ngoài thành Vương Xá; những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, tất cả đều không được thấy, không được biết. Còn người thứ hai kia theo lời ông chỉ dẫn, từ con đường đúng, lần lượt đi đến thành Vương Xá, những gì ở ngoài thành Vương Xá, những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, thảy đều được thấy hết, được biết hết?

Toán số Mục-kiền-liên đáp:

- Thưa Cù-đàm, tôi hoàn toàn vô sự. Có thành Vương Xá đó, có con đường dẫn đến thành Vương Xá đó, tôi chỉ là người chỉ đường. Người thứ nhất không theo chỉ dẫn của tôi, bỏ con đường thích hợp mà theo con đường lầm lẫn để trở lui lại; và những gì ở ngoài thành Vương Xá, những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, tất cả, người ấy đều không thấy, không biết. Còn người thứ hai kia theo lời tôi chỉ dẫn, theo con đường thích hợp lần lượt đi đến được thành Vương Xá; những gì ở ngoài thành Vương Xá, những khu vườn xinh đẹp, đất bằng phẳng, những lầu đài, ao tắm, đủ loại bông hoa, có con sông dài, lại có dòng suối trong, thảy đều được thấy hết, được biết hết.

Thế Tôn nói:

- Cũng vậy, này Mục-kiền-liên, Ta cũng vô sự. Có Niết-bàn đó, có con đường dẫn đến Niết-bàn đó, Ta chỉ là vị Đạo sư, giáo huấn các Tỳ-kheo như vậy, khiển trách các Tỳ-kheo như vậy; có người đạt đến cứu cánh Niết-bàn, nhưng có người lại không. Này Mục-kiền-liên, tùy theo sở hành của mỗi Tỳ kheo mà Thế Tôn ghi nhận sở hành ấy, tức là cứu cánh Niết-bàn vậy.

Toán số Mục-kiền-liên bạch:

– Thưa Cù-đàm, tôi đã hiểu. Thưa Cù-đàm, tôi đã rõ. Thưa Cù-đàm, cũng như trên đất tốt, có khu rừng sa-la; trong đó có người giữ rừng sa-la, sáng suốt, không lười biếng. Đối với gốc rễ của các cây sa-la, tùy theo thời mà cuốc xới, san chỗ cao, lấp chỗ thấp, quét dọn rác, tưới nước, không để sai thời. Nếu bên cạnh có mọc cỏ tạp ô uế thì người ấy nhổ sạch hết. Nếu có những cây đâm ngang, cong queo thì người ấy uốn lại cho thẳng hay tỉa đi. Nếu có những cây mọc rất ngay thẳng thì người ấy chăm sóc, giữ gìn, hằng cuốc xới, quét dọn rác, tưới nước không để sai thời. Như vậy, trên đất tốt, rừng cây sa-la càng ngày càng tươi tốt. Thưa Cù-đàm, cũng vậy, có người dua nịnh, dối trá, không biết thi ân, vô tín, giải đãi, không niệm, không định, ác tuệ, tâm cuồng, các căn rối loạn, trì giới lơ là, không tu trì phát triển hạnh Sa-môn. Thưa Cù-đàm, với những người như vậy, không thể cộng sự. Vì sao vậy? Thưa Cù-đàm, những người như vậy là Phạm hạnh ô uế. Thưa Cù-đàm, nếu có những người không dua nịnh, cũng không dối trá, biết thi ân, có tín, tinh tấn, không giải đãi, có niệm, có định, và cũng có trí tuệ, rất mực cung kính giới, tu tập phát triển hạnh Sa-môn. Thưa Cù-đàm, với những người như vậy, có thể cộng sự. Vì sao vậy? Thưa Cù-đàm, những người như vậy là Phạm hạnh thanh tịnh.

Thưa Cù-đàm, cũng như trong các loại căn hương, trầm hương là bậc nhất. Vì sao vậy? Thưa Cù-đàm, vì trầm hương đối với các loại căn hương, nó là tối thượng. Thưa Cù-đàm, cũng như trong các loại sa-la thọ hương, xích chiên-đàn là bậc nhất. Vì sao vậy? Thưa Cù-đàm, vì chiên-đàn đối với các thứ sa-la thọ hương, nó là tối thượng. Thưa Cù-đàm, cũng như trong các loại thủy hoa, thanh liên hoa là bậc nhất. Vì sao vậy? Thưa Cù-đàm, vì tu-ma-na hoa đối với các loại lục hoa, nó là tối thượng. Thưa Cù-đàm, cũng như trong thế gian, giữa các luận sĩ, Sa-môn Cù-đàm là bậc nhất. Vì sao vậy? Vì Sa-môn Cù-đàm là một luận sĩ có thể khuất phục tất cả các ngoại đạo dị học vậy.

Bạch Thế Tôn, con nay xin tự quy y Phật, Pháp và chúng Tỳ-kheo! Cúi mong Thế Tôn nhận con làm ưu-bà-tắc, kể từ hôm nay, trọn đời nguyện đem mình quy y cho đến khi mạng chung!

Đức Phật thuyết như vậy, Toán số Mục-kiền-liên và các Tỳ-kheo sau khi nghe Phật dạy xong, hoan hỷ phụng hành.