99. KINH KHỔ ẤM (A)

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật du hóa tại nước Xá-vệ, trong rừng Thắng Lâm, vườn Cấp Cô Độc.

Bấy giờ, các Tỳ-kheo, sau bữa ăn trưa, có chút công việc nên tập trung tại giảng đường. Lúc ấy, một số đông những người dị đạo sau bữa cơm trưa, loanh quanh tìm đến chỗ các Tỳ-kheo, cùng nhau chào hỏi rồi ngồi một bên và nói với các Tỳ-kheo rằng:

- Này chư Hiền, Sa-môn Cù-đàm giảng dạy sự hiểu biết và sự đoạn trừ dục, sự hiểu biết và sự đoạn trừ sắc, sự hiểu biết và sự đoạn trừ cảm giác. Này chư Hiền, chúng tôi cũng giảng dạy sự hiểu biết và sự đoạn trừ dục, sự hiểu biết và sự đoạn trừ sắc, sự hiểu biết và sự đoạn trừ cảm giác. Giữa Sa-môn Cù-đàm và chúng tôi, giữa hai sự hiểu biết và hai sự đoạn trừ ấy, có những thù thắng nào, có những sai biệt nào?

Lúc bấy giờ, các Tỳ-kheo khi nghe những điều mà số đông những người dị đạo ấy nói, không biết thế nào là phải, thế nào là trái, im lặng đứng dậy mà đi, đồng thời suy nghĩ rằng: “Những điều như vậy, chúng ta phải do nơi đức Thế Tôn mới biết.” Rồi họ đi đến đức Phật, cúi đầu đảnh lễ, ngồi một bên, đem những điều đã bàn luận với số đông những người dị đạo ấy thuật lại với đức Phật. Bấy giờ, đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

- Lúc đó, các thầy nên hỏi số đông các người dị đạo như vầy: “Này chư Hiền, thế nào là vị ngọt của dục, thế nào là tai họa của dục, thế nào là sự xuất yếu của dục? Thế nào là vị ngọt của sắc, thế nào là tai họa của sắc, thế nào là sự xuất yếu của sắc? Thế nào là vị ngọt của cảm giác, thế nào là tai họa của cảm giác, thế nào là sự xuất yếu của cảm giác?” Này các Tỳ-kheo, nếu các thầy hỏi như vậy, sau khi nghe, họ sẽ cật vấn lẫn nhau, nói quanh nói quẩn, nổi sân và tranh cãi, rồi từ chỗ ngồi đứng dậy im lặng và rút lui. Vì sao vậy? Vì Ta không thấy có những Thiên, Ma, Phạm, Sa-môn, Phạm chí hay bất cứ ai khác ở trên đời này có thể biết được nghĩa ấy để tuyên bố lên; chỉ Như Lai và đệ tử của Như Lai, hoặc đệ tử nào được nghe từ hai vị này.

Đức Phật lại dạy:

- Thế nào là vị ngọt của dục? Đó là năm đặc tính của dục mà phát sanh lạc và hỷ; vị ngọt của dục chỉ tột cùng đến đó chứ không thể hơn nữa, nhưng tai họa của nó thì rất nhiều.

Thế nào là tai họa của dục? Một người con nhà dòng dõi, tùy kỹ thuật riêng mà tự mưu sinh, hoặc làm ruộng, hoặc buôn bán, hoặc đọc sách, hoặc giỏi toán thuật, biết công số, khéo in khắc, làm văn chương, tạo thủ bút, hoặc hiểu kinh thơ, hoặc làm võ tướng, hoặc phụng sự vua. Người ấy khi gặp lạnh phải chịu lạnh, gặp nóng phải chịu nóng, bị đói khát nhọc mệt, bị muỗi mòng châm chích; người ấy phải làm nghề nghiệp như thế để mong kiếm được tiền của. Người ấy, bằng những phương tiện như vậy, làm các công việc như vậy, để mong cầu như vậy; nhưng nếu không kiếm được tiền của thì sanh khổ sở, lo buồn, rầu rĩ, tâm thành si ám, nói rằng: “Luống công làm lụng, khổ nhọc vô ích mà những điều mong cầu không có kết quả.” Trái lại, người đó, bằng những phương tiện như vậy, làm các công việc như vậy để mong cầu như vậy, nếu kiếm được tiền của thì sanh yêu quý, giữ gìn, cất giấu. Vì sao vậy? “Tài vật này là của ta, đừng để cho vua đoạt, giặc cướp, lửa thiêu, hư hại, mất mát, hoặc xuất tài mà vô lợi, hoặc làm việc mà không thành tựu.” Kẻ đó giữ gìn cất giấu như vậy, nhưng nếu rủi bị vua đoạt, hoặc giặc cướp, lửa thiêu, hư hại thì sanh khổ sở, lo buồn, rầu rĩ, tâm thành si ám, cho rằng: “Vật ta yêu quý nhớ nghĩ suốt đêm ngày, nay đã không còn.” Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên mẹ tranh với con, con tranh với mẹ, cha con, anh em, chị em, bà con dòng họ giành giật lẫn nhau. Vì giành giật lẫn nhau như vậy nên mẹ bêu xấu con, con bêu xấu mẹ, cha con, anh em, chị em, bà con dòng họ bêu xấu lẫn nhau. Thân thích còn vậy huống nữa là người ngoài. Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên vua tranh giành với vua, Phạm chí tranh giành với Phạm chí, cư sĩ tranh giành với cư sĩ, dân tranh giành với dân, nước này tranh giành với nước kia. Bởi tranh giành nên thù nghịch nhau rồi dùng đủ loại binh khí để giết hại lẫn nhau, hoặc nắm tay thoi, ném đá, hoặc dùng gậy đánh, dao chặt. Trong khi giao đấu, kẻ chết, người sợ hãi, khổ sở vô cùng. Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên mặc áo giáp, khoác trường bào, cầm giáo, cung tên hoặc cầm đao thuẫn đi vào quân trận, hoặc đánh nhau bằng voi, hoặc ngựa, hoặc xe, hoặc dùng bộ binh đánh nhau, hoặc cho trai gái đánh nhau. Trong khi giao đấu, kẻ chết, người sợ hãi, khổ sở vô cùng. Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên mặc áo giáp, khoác trường bào, cầm giáo, cung tên; hoặc cầm đao thuẫn đi tranh đoạt nước người, công thành, phá lũy, chống đối lẫn nhau, thúc trống, thổi kèn, bắt loa kêu réo; hoặc dùng chày đập, hoặc dùng mâu kích, hoặc dùng bánh xe bén, hoặc dùng tên bắn, hoặc lăn đá đè, hoặc dùng nỏ lớn, hoặc rót nước đồng sôi vào mắt. Trong khi giao đấu, kẻ chết, người sợ hãi, khổ sở vô cùng. Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên mặc áo giáp, khoác trường bào, cầm giáo, cung tên hoặc cầm đao thuẫn vào xóm, vào ấp, vào quốc gia, vào thành thị, đục vách, phá kho, cướp đoạt tài vật, chặn đường giao thông hoặc đến ngõ khác, phá xóm, phá làng, phá thành, diệt nước. Trong đó, hoặc bị người của vua bắt được, đem khảo trị đủ cách: Chặt tay, chặt chân, hoặc chặt hết cả tay chân; cắt tai, cắt mũi, hoặc cắt cả tai mũi; hoặc lóc từng miếng thịt; bứt râu, bứt tóc, hoặc bứt cả râu tóc; hoặc nhốt vào trong cũi, quấn vải hỏa thiêu; hoặc lấy cỏ ủ trong cát, buộc lại rồi đốt; hoặc bỏ vô bụng lừa sắt; hoặc bỏ vô miệng heo sắt; hoặc đặt vào miệng cọp sắt rồi đốt; hoặc bỏ vô vạc đồng; hoặc bỏ vô vạc sắt rồi nấu; hoặc chặt ra từng khúc; hoặc dùng xoa bén đâm; hoặc lấy móc sắt mà móc; hoặc bắt nằm trên giường sắt rồi lấy dầu sôi rót lên; hoặc bắt ngồi trong cối sắt rồi lấy chày sắt giã; hoặc cho rắn rít mổ cắn; hoặc dùng roi quất; hoặc dùng gậy thọc; hoặc dùng gậy đánh; hoặc đem thây bêu nơi nguyên quán; hoặc chém đầu rồi bêu lên trên cây. Trong các trường hợp đó, kẻ ấy hoặc chết hoặc sợ hãi, khổ sở vô cùng. Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên thân làm ác, khẩu, ý làm ác. Người ấy về sau bị bệnh nằm liệt giường hoặc nằm lăn trên đất vì khổ bứt thân, toàn thân cảm giác khổ sở vô cùng, không còn đáng yêu thích. Người ấy vì lúc trước thân làm ác, khẩu, ý làm ác nên khi sắp chết, chúng che ngay trước mắt giống như mặt trời lặn bóng, sườn núi lớn che lấp mặt đất. Cũng vậy, người ấy bị những ác hạnh của thân, của khẩu và ý che lấp trước mắt; người ấy nghĩ rằng: “Các ác hạnh ta làm trước kia bây giờ chúng che trước mắt ta. Trước ta không tạo phước nghiệp mà tạo nhiều ác nghiệp. Giả tỷ có ai chỉ làm ác, hung bạo, chỉ làm tội chứ không làm phước, không hành thiện, khi sống không biết lo sợ, gần chết không chỗ nương cậy, không chỗ quay về; người ấy sanh về cõi nào ta cũng thác sanh về chỗ đó.” Do đó, người ấy sanh hối hận, rồi do hối hận mà chết không an lành, chết không được phước. Đó là những nỗi khổ ở đời này, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc.

Lại nữa, vì chúng sanh nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc nên thân làm ác, khẩu và ý làm ác. Người ấy vì thân làm ác, khẩu, ý làm ác nên nhân nơi đó, duyên nơi đó mà khi thân hoại mạng chung phải đến chỗ ác, sanh vào địa ngục. Đó là những nỗi khổ ở đời sau, nhân nơi dục, duyên nơi dục, lấy dục làm gốc. Như vậy là tai họa của dục.

Thế nào là sự xuất yếu của dục? Nếu đoạn trừ dục, xả ly dục, diệt hết dục, vượt qua khỏi dục, như vậy gọi là sự xuất yếu của dục.

Nếu Sa-môn, Phạm chí nào không biết đúng như thật vị ngọt của dục, tai họa của dục, sự xuất yếu của dục thì không bao giờ có thể tự mình đoạn dục huống nữa là đoạn dục cho kẻ khác. Nếu Sa-môn, Phạm chí nào biết đúng như thật vị ngọt của dục, tai họa của dục, sự xuất yếu của dục thì có thể tự mình đoạn dục và có thể đoạn dục cho kẻ khác.

Thế nào là vị ngọt của sắc? Giả sử có các thiếu nữ Sát-đế-lợi, Phạm chí, cư sĩ hay công sư đến tuổi mười bốn, mười lăm, là lúc có sắc đẹp mặn mà. Nếu nhân nơi sắc đẹp đó, duyên nơi sắc đẹp đó mà sanh lạc, sanh hỷ thì vị ngọt của sắc chỉ tột cùng đến đó chứ không hơn nữa, nhưng tai họa của sắc thì rất nhiều.

Thế nào là tai họa của sắc? Nếu thấy nàng ấy về sau trở nên hết sức già yếu, đầu bạc, răng rụng, lưng còm, gối rũ, chống gậy mà đi, tuổi trẻ đã tàn, mạng sống sắp hết, thân thể run rẩy, các căn hư mòn. Ý các thầy nghĩ sao? Có phải sắc đẹp trước kia đã biến mất mà sanh ra tai họa chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Lại nữa, nếu thấy nàng ấy bị bệnh nằm liệt giường hay lăn lóc trên đất, vì khổ bức thân, chịu khổ cùng cực. Ý các thầy nghĩ sao, có phải sắc đẹp trước kia biến mất sanh ra tai họa chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Lại nữa, nếu thấy xác nàng ấy đã chết từ một hai ngày đến sáu bảy ngày, đang bị quạ diều bươi mổ, sài lang cấu xé, hoặc đã được hỏa thiêu hay chôn lấp, đang bị mục nát hư hoại. Ý các thầy nghĩ sao? Có phải sắc đẹp trước kia đã biến mất và tai họa sanh ra chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Lại nữa, nếu thấy xác nàng ấy ở trong nghĩa địa, hài cốt xám xanh, mục nát quá nửa, xương vãi trên đất. Ý các thầy nghĩ sao? Có phải sắc đẹp trước kia đã biến mất và tai họa sanh ra chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Lại nữa, nếu thấy xác nàng ấy ở trong nghĩa địa, tiêu hết da thịt, máu huyết, chỉ còn dính gân. Ý các thầy nghĩ sao? Có phải sắc đẹp trước kia đã biến mất và tai họa sanh ra chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Lại nữa, nếu thấy xác nàng ấy ở trong nghĩa địa, xương rời từng đốt, tản mác khắp nơi: Xương chân, xương đùi, xương đầu gối, xương bắp vế, xương sống, xương vai, xương cổ, xương sọ, mỗi thứ một nơi. Ý các thầy nghĩ sao? Có phải sắc đẹp trước kia đã biến mất và tai họa sanh ra chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Lại nữa, nếu thấy xác nàng ấy ở trong nghĩa địa, xương trắng như vỏ ốc, xanh như lông chim câu, đỏ như màu máu, hư hại mục nát. Ý các thầy nghĩ sao?

Có phải sắc đẹp trước kia đã biến mất và tai họa sanh ra chăng?

- Bạch Thế Tôn, đúng vậy!

- Như vậy gọi là tai họa của sắc.

Thế nào là sự xuất yếu của sắc? Nếu đoạn trừ sắc, xả ly sắc, diệt hết sắc, vượt qua khỏi sắc. Như vậy gọi là sự xuất yếu của sắc.

Nếu Sa-môn, Phạm chí nào mà không biết đúng như thật vị ngọt của sắc, tai họa của sắc, sự xuất yếu của sắc thì không bao giờ có thể tự mình đoạn sắc, huống nữa là đoạn sắc cho kẻ khác. Nếu Sa-môn, Phạm chí nào biết đúng như thật vị ngọt của sắc, tai họa của sắc, sự xuất yếu của sắc thì có thể tự mình đoạn sắc và có thể đoạn sắc cho kẻ khác.

Thế nào là vị ngọt của cảm giác? Đó là Tỳ-kheo ly dục, ly pháp ác, bất thiện, thành tựu và an trú cho đến Thiền thứ tư. Lúc đó, vị ấy không nghĩ đến việc tự hại, cũng không nghĩ đến sự hại người. Nếu không nghĩ đến hại thì đó là vị ngọt của cảm giác lạc. Vì sao vậy? Vì không nghĩ đến sự làm hại thì thành tựu được cảm giác lạc ấy. Như vậy gọi là vị ngọt của cảm giác.

Thế nào là tai họa của cảm giác? Cảm giác là pháp vô thường, khổ và hoại diệt. Như vậy gọi là tai họa của cảm giác.

Thế nào là sự xuất yếu của cảm giác? Nếu đoạn trừ cảm giác, xả ly cảm giác, diệt hết cảm giác, vượt qua cảm giác. Như vậy gọi là sự xuất yếu của cảm giác.

Nếu Sa-môn, Phạm chí nào không biết đúng như thật vị ngọt của cảm giác, tai họa của cảm giác, xuất yếu của cảm giác thì không bao giờ có thể tự mình đoạn trừ cảm giác, huống nữa là đoạn trừ cảm giác cho kẻ khác. Nếu Sa-môn, Phạm chí nào biết đúng như thật vị ngọt của cảm giác, tai họa của cảm giác, xuất yếu của cảm giác thì tự mình có thể đoạn trừ cảm giác và còn có thể đoạn trừ cảm giác cho kẻ khác.

Đức Thế Tôn thuyết giảng như vậy, các Tỳ-kheo ấy sau khi nghe xong, hoan hỷ phụng hành.