82. KINH CHI-LY-DI-LÊ

Tôi nghe như vầy:

Một thời, Phật du hóa tại thành Vương Xá, trong rừng Trúc Lâm, vườn Calan-đa.

Bấy giờ, một số đông các Tỳ-kheo, sau giờ ăn trưa, có ít việc cần làm nên tụ họp ngồi ở giảng đường muốn chấm dứt sự tranh luận, bàn luận những vấn đề về Pháp, Luật, về lời Phật dạy. Lúc ấy, Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử cũng hiện diện trong chúng. Trong khi một số đông các Tỳ-kheo đang bàn luận những vấn đề về Pháp, Luật, về lời Phật dạy thì ngay trong lúc đang bàn luận ấy, Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử không đợi cho các Tỳ-kheo nói pháp xong mà cứ nói xen bừa vào, lại không có thái độ cung kính, không quan sát cẩn thận để thưa hỏi các bậc Tỳ-kheo Thượng tôn Trưởng lão.

Bấy giờ, Tôn giả Đại Câu-hy-la cũng có mặt trong chúng, nói với Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử rằng:

- Hiền giả nên biết, trong khi một số đông thầy Tỳ-kheo đang nói những vấn đề về Pháp, Luật này và về lời Phật dạy thì Hiền giả chớ nói xen bừa vào. Đợi các Tỳ-kheo nói xong, nhiên hậu Hiền giả mới nói. Hiền giả hãy có thái độ cung kính và quán sát cẩn thận để thưa hỏi các bậc Tỳ-kheo Thượng tôn Trưởng lão; chớ đem sự không cung kính, không khéo quán sát để thưa hỏi các ngài.

Khi đó, bạn bè quen thân của Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử hiện có trong chúng, nói với Tôn giả Đại Câu-hy-la rằng:

- Này Hiền giả Đại Câu-hy-la, ngài chớ nặng lời quở trách Tỳ-kheo Chấtđa-la Tượng Tử. Lý do vì sao? Vì Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử có giới đức, đa văn, trông giống như người giải đãi nhưng không cống cao. Này Hiền giả Đại Câu-hy-la, bất cứ lúc nào các thầy Tỳ-kheo làm việc gì thì Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử đều có thể giúp đỡ cả.

Khi ấy, Tôn giả Đại Câu-hy-la nói với bạn bè quen thuộc của Tỳ-kheo Chấtđa-la Tượng Tử:

Này chư Hiền, nếu không biết tâm của kẻ khác thì đừng vội nói người ấy xứng đáng hay không xứng đáng. Lý do vì sao? Vì hoặc có một người lúc ở trước đức Thế Tôn và trước các bậc Phạm hạnh Thượng tôn Trưởng lão, đáng tàm, đáng quý, đáng ưa, đáng kính thì người ấy khéo léo thủ hộ. Nhưng sau đó, khi không còn ở trước đức Thế Tôn và trước các bậc Phạm hạnh Thượng tôn Trưởng lão, đáng tàm, đáng quý, đáng ưa, đáng kính thì người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo.

Này chư Hiền, giống như con trâu vào trong ruộng lúa của người; người giữ ruộng bắt được, hoặc lấy dây cột, hoặc nhốt trong chuồng. Này chư Hiền, nếu có người nói rằng: “Con trâu này không vào ruộng lúa của người khác nữa đâu” thì lời nói này có đúng chăng?

- Không đúng, vì sao? Vì nếu con trâu kia hoặc làm đứt, hoặc làm sút sợi dây trói, hoặc nhảy ra khỏi chuồng; nó cũng lại vào trong ruộng lúa của người khác như trước chứ không khác gì cả.

- Này chư Hiền, hoặc có một người lúc ở trước đức Thế Tôn và trước các bậc Phạm hạnh Thượng tôn Trưởng lão, đáng tàm, đáng quý, đáng ưa, đáng kính thì người ấy khéo léo thủ hộ. Nhưng sau đó, khi không còn ở trước đức Thế Tôn và trước các bậc Phạm hạnh Thượng tôn Trưởng lão, đáng tàm, đáng quý, đáng ưa, đáng kính thì người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo. Này chư Hiền, đó là một hạng người.

Lại nữa, này chư Hiền, hoặc có người vừa chứng đắc Thiền thứ nhất; chứng đắc Thiền thứ nhất rồi người ấy liền an trú chứ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Người ấy, sau đó, thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo.

Này chư Hiền, như lúc mưa to, hồ, ao trong thôn xóm đều đầy nước; có người, trước khi chưa mưa, thấy trong hồ, ao đó có cát, đá, cỏ, cây, loại giáp trùng, cá, rùa, ễnh ương và các loài thủy tánh khác, lúc bơi qua, lúc bơi lại, lúc rượt chạy, lúc đứng yên. Nhưng sau khi trời mưa, ao, hồ đầy nước; người đó không còn thấy như thế nữa. Này chư Hiền, nếu người kia nói như thế này: “Trong hồ, ao kia nhất định không thể nào thấy lại được cát, đá, cỏ, cây, loại giáp trùng, cá, rùa, ễnh ương và các loài thủy tánh khác, lúc bơi qua, lúc bơi lại, lúc rượt chạy, lúc đứng yên” thì lời nói này có đúng chăng?

Không đúng, vì sao? Vì hồ, ao đầy nước kia hoặc voi uống, ngựa uống, lạc đà, bò, lừa, heo, nai, trâu uống, hoặc người lấy dùng, gió thổi, mặt trời rọi thì nước sẽ cạn. Người kia khi nước đầy hồ, ao, không thấy cát, đá, cây, cỏ, loài giáp trùng, cá, rùa, ễnh ương và các loài thủy tánh khác, lúc bơi qua, lúc bơi lại, lúc rượt chạy, lúc đứng yên; nhưng sau khi nước đã cạn rồi thì vẫn thấy như cũ.

- Cũng vậy, này chư Hiền, hoặc có một người vừa chứng đắc Thiền thứ nhất; chứng đắc Thiền thứ nhất rồi người ấy liền an trú chứ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo. Này chư Hiền, đó là một hạng người.

Lại nữa, này chư Hiền, hoặc có người chứng đắc Thiền thứ hai; chứng đắc Thiền thứ hai rồi người ấy liền an trú chứ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Sau khi người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì sanh tâm tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi liền xả giới, bỏ đạo.

- Này chư Hiền, như lúc mưa to, đất bụi ở nơi ngã tư đường đều biến thành bùn. Này chư Hiền, nếu có lời nói như thế này: “Bùn ở nơi ngã tư đường này nhất định không khô ráo, không thể trở lại thành bụi đất được nữa” thì lời nói này có đúng chăng?

- Không đúng. Vì sao? Vì ngã tư đường này hoặc voi đi, ngựa đi, lạc đà, bò, lừa, heo, nai, trâu và người đi, gió thổi, mặt trời rọi thì con đường kia bùn sẽ khô và khô rồi sẽ trở thành đất bụi trở lại.

Cũng như vậy, này chư Hiền, hoặc có người chứng đắc Thiền thứ hai; chứng đắc Thiền thứ hai rồi người ấy liền an trú chứ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo. Này chư Hiền, đó là một hạng người.

Này chư Hiền, lại nữa, hoặc có người chứng đắc Thiền thứ ba; chứng đắc Thiền thứ ba rồi người ấy liền an trú chứ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo.

- Này chư Hiền, như nước suối, nước hồ lặng trong, ngang bờ, đứng yên, không xao động cũng không có sóng. Này chư Hiền, nếu có lời nói như thế này: “Nước suối, nước hồ kia nhất định không bao giờ xao động và nổi sóng nữa” thì lời nói này có đúng chăng?

- Không đúng. Vì sao? Vì hoặc ở phương Đông gió lớn chợt thổi đến, làm cho nước trong hồ xao động nổi sóng. Cũng vậy, phương Nam, phương Tây, phương Bắc gió lớn chợt thổi đến, làm cho nước trong hồ xao động, nổi sóng.

 Cũng như vậy, này chư Hiền, hoặc có người chứng đắc Thiền thứ ba; chứng đắc Thiền thứ ba rồi người ấy liền an trú chớ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cống cao, cười cợt, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo. Này chư Hiền, đó là một hạng người.

Lại nữa, này chư Hiền, hoặc có người chứng đắc Thiền thứ tư; chứng đắc Thiền thứ tư rồi người ấy liền an trú chứ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo.

- Này chư Hiền, ví như cư sĩ hoặc con cư sĩ ăn đồ ăn ngon lành, sau khi ăn uống no nê đầy bụng rồi thì những món ăn mà họ đã ăn trước kia, bây giờ không còn muốn ăn nữa. Này chư Hiền, nếu có lời nói như thế này: “Cư sĩ hoặc con của cư sĩ nhất định không bao giờ muốn ăn lại nữa” thì lời nói này có đúng chăng?

- Không đúng. Vì sao? Vì cư sĩ hoặc con của cư sĩ kia qua một đêm đã thấy đói thì những gì khi no bụng họ không muốn ăn, bây giờ lại muốn ăn.

Cũng vậy, này chư Hiền, hoặc có người chứng đắc Thiền thứ tư; chứng đắc Thiền thứ tư rồi người ấy liền an trú chớ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo. Này chư Hiền, đó là một hạng người.

Lại nữa, này chư Hiền, hoặc có người được Vô tưởng tâm định; được Vô tưởng tâm định rồi thì người ấy liền an trú chứ không mong cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó, người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham dục rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo.

Này chư Hiền, ví như ở một chỗ vắng người ta nghe tiếng dế kêu. Khi vua hoặc đại thần ngủ đêm tại chỗ vắng đó, bấy giờ người ta nghe nào là tiếng voi, tiếng ngựa, tiếng xe cộ, tiếng đi bộ, tiếng ốc, tiếng trống, tiếng trống cơm, tiếng trống múa, tiếng múa, tiếng hát, tiếng đàn cầm, tiếng ăn uống, chớ không nghe tiếng dế kêu như trước.

- Này chư Hiền, nếu có lời nói như thế này: “Chỗ vắng kia nhất định không bao giờ nghe được tiếng dế kêu nữa” thì lời nói này có đúng chăng?

- Không đúng. Vì sao? Vì vua hoặc đại thần qua đêm, trời sáng rồi đều trở về. Nếu chỗ đó vì nghe tiếng voi, ngựa, xe cộ, đi bộ, tiếng ốc, trống, trống cơm, trống múa, tiếng múa, ca, tiếng đàn, ăn uống nên không nghe tiếng dế kêu, nhưng khi họ đã đi rồi thì nghe lại như cũ.

Cũng vậy, này chư Hiền, được Vô tưởng tâm định; được Vô tưởng tâm định rồi liền tự an trú chớ không cầu thêm, không mong được những gì chưa được, không mong thu hoạch những gì chưa thu hoạch, không mong tác chứng những gì chưa tác chứng. Sau đó người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện. Người ấy thường cùng với bạch y tụ họp, cười cợt, cống cao, bàn tán ồn ào đủ chuyện rồi thì tâm sanh tham dục; tâm sanh tham rồi thì thân nhiệt, tâm nhiệt; thân nhiệt, tâm nhiệt rồi thì xả giới, bỏ đạo. Này chư Hiền, đó là một hạng người.

Bấy giờ, Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử, sau đó chẳng bao lâu xả giới, bỏ đạo. Bạn bè quen thân của Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử nghe ông xả giới, bỏ đạo, liền qua đến chỗ Tôn giả Đại Câu-hy-la, đến nơi rồi bạch:

- Bạch Tôn giả Đại Câu-hy-la, ngài biết rõ tâm của Tỳ-kheo Chất-đa-la Tượng Tử hay nhờ các việc khác mà biết? Lý do vì sao? Vì nay Tỳ-kheo Chấtđa-la Tượng Tử đã xả giới, bỏ đạo.

Tôn giả Đại Câu-hy-la bảo các bạn bè quen thân kia:

- Này chư Hiền, việc ấy phải như vậy. Lý do vì sao? Vì do không biết như thật, không thấy như chơn. Vì sao? Vì nhân không biết như thật, không thấy như chơn nên xảy ra như vậy.

Tôn giả Đại Câu-hy-la thuyết như vậy, các Tỳ-kheo nghe Tôn giả dạy xong, hoan hỷ phụng hành.