KINH SỐ 978

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật trú tại thôn Na-la trong vườn Hảo-y-am-la.
Bấy giờ, ở thôn Na-la có thương chủ ngoại đạo xuất gia, đã một trăm hai mươi tuổi, các căn suy yếu, được các trưởng giả, Bà-la-môn, cư sĩ thôn Na-la tôn trọng, cúng dường như bậc A-la-hán.
Thương chủ ngoại đạo xuất gia kia trước đây có một người thân, mạng chung sanh về cõi trời. Thiên nhân này ở cõi trời kia nhìn thấy thương chủ ngoại đạo xuất gia, nghĩ rằng: “Ta muốn đến bảo thương chủ ngoại đạo xuất gia đi đến chỗ Phật, tu hành Phạm hạnh, ông ta không nghe theo lời ta, bây giờ ta nên đến ông ấy gợi ý để ông đi hỏi.”
Thiên nhân này liền hiện thân xuống thôn Na-la, đi đến chỗ thương chủ ngoại đạo xuất gia kia và nói kệ hỏi rằng:

Sao là ác tri thức,
Hiện tướng thiện tri thức?
Sao là thiện tri thức,
Như mình đồng một thể?
Vì sao cầu đoạn dứt?
Thế nào lìa nhiệt não?

Nếu ông đem ý kệ này hỏi các người kia, ai có thể phân biệt giải nói nghĩa kia và đáp được cho ông thì có thể theo người ấy xuất gia tu Phạm hạnh.
Tu sĩ ngoại đạo thương chủ nhận câu hỏi của thiên nhơn, đi đến chỗ Phúlan-na Ca-diếp đem ý của bài kệ này hỏi Phú-lan-na Ca-diếp, Phú-lan-na Ca-diếp còn không thể hiểu được huống chi là có thể đáp lại.
Sau đó thương chủ ngoại đạo lại đi đến chỗ của Mạt-ca-lê-cù-xá-lợi tử, San-xà-gia-tỳ-la-chi tử, A-kỳ-đa-chì-xá-khâm-bà-la, Ca-la-câu-đà-ca-chiên-diên, Ni-càn-đà-nhã-đề tử, đều đem ý của bài kệ này để hỏi, họ đều không thể đáp.
Khi đó tu sĩ ngoại đạo thương chủ nghĩ rằng: “Ta đem ý kệ này hỏi các bậc thầy tu hành, họ đều không đáp được, nay ta lại muốn cầu xuất gia, hiện tại ta tự có tiền của, chẳng bằng trở về nhà hưởng thụ năm dục.” Rồi lại suy nghĩ: “Nay ta hãy đến Sa-môn Cù-đàm, nhưng các vị thầy kỳ cựu của Sa-môn, Bà-la-môn như Phú-lan-na Ca-diếp, v.v... đều không thể đáp, còn Sa-môn Cù-đàm tuổi trẻ xuất gia, sao có thể hiểu được. Nhưng ta nghe bậc tiên túc nói: ‘Chớ khinh người mới học, tuổi trẻ xuất gia, hoặc có Sa-môn tuổi trẻ xuất gia oai đức lớn.’ Hôm nay ta hãy đến Sa-môn Cù-đàm, đem ý luận này hỏi Ngài xem.”
Lúc ấy, Thế Tôn biết được tâm niệm của thương chủ, liền nói kệ:

Sao là ác tri thức,
Hiện tướng thiện tri thức?
Trong tâm thật xấu ghét,
Miệng nói tôi đồng tâm,
Việc làm không ưa đồng,
Biết chẳng phải bạn lành,
Miệng nói lời thương mến,
Tâm chẳng thực phù hợp,
Việc làm cũng chẳng đồng,
Bậc tuệ nên giác tri,
Đây là ác tri thức,
Hiện tướng thiện tri thức.
Cùng Ta đồng một thể,
Sao là thiện tri thức,
Cùng Ta đồng một thể?
Chẳng phải thiện tri thức,
Chẳng chế ngăn buông lung,
Bại hoại lòng nghi hoặc,
Dò tìm mối manh xấu,
Đâu phải thiện tri thức.
Như con trong lòng cha,
Không phải kẻ bên ngoài,
Đó là thiện tri thức,
Vì sao cầu đoạn dứt?
Vì sanh chỗ hoan hỷ,
Trong mát, đáng khen ngợi,
Tu tập quả phước lợi,
Trọn dứt bặt, thanh lương,
Vì thế cầu đoạn dứt.
Thế nào lìa nhiệt não?
Vị tịch tịnh lặng dừng,
Biết vị viễn ly kia,
Viễn ly ác nhiệt não,
Nếm dược vị pháp hỷ,
Tịch diệt, lìa lửa dục,
Đó gọi lìa nhiệt não.

Thương chủ ngoại đạo xuất gia nghĩ thầm: “Sa-môn Cù-đàm đã biết tâm niệm của ta”, liền bạch Phật:
– Con có thể ở trong Chánh pháp, Luật của Sa-môn Cù-đàm, xuất gia tu Phạm hạnh, thọ giới Cụ túc, trở thành Tỳ-kheo chăng? Phật bảo thương chủ ngoại đạo:
– Ông được ở trong Chánh pháp, Luật, xuất gia tu Phạm hạnh, thọ giới Cụ túc, trở thành Tỳ-kheo.
Như thế, thương chủ ngoại đạo đã xuất gia rồi tư duy... tâm thiện giải thoát, đắc quả A-la-hán.