KINH SỐ 913

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật du hành tại xứ Lực Sĩ, đến vùng đất Uất-tỳ-la, rừng Anh Vũ Diêm-phù.
Bấy giờ, có thôn chủ Kiệt-đàm nghe Sa-môn Cù-đàm du hành tại xứ Lực Sĩ đến rừng Anh Vũ Diêm-phù đang nói pháp về nguyên nhân của khổ và sự dứt khổ hiện tại.
“Ta nên đến Sa-môn Cù-đàm. Nếu ta đến Sa-môn Cù-đàm chắc chắn Ngài sẽ vì ta nói về nguyên nhân của khổ và dứt khổ hiện tại.” Thôn chủ suy nghĩ xong, vội vàng đi đến làng Uất-tỳ-la, nơi Phật đang trụ, đảnh lễ Phật rồi lui ngồi một bên, bạch Phật:
– Bạch Thế Tôn! Con nghe Thế Tôn thường hay vì người thuyết pháp về nguyên nhân của khổ và sự dứt khổ hiện tại. Lành thay, Thế Tôn! Xin vì con nói về nguyên nhân của khổ và sự dứt khổ hiện tại!
Phật bảo thôn chủ:
– Nếu Ta nói pháp quá khứ khổ, nguyên nhân của khổ (khổ tập) và sự dứt khổ, biết người đối với pháp ấy là tin hay không tin, là muốn hay không muốn, là nghĩ nhớ hay chẳng nghĩ nhớ, ưa thích hay chẳng ưa thích? Hiện nay ông có khổ không? Nếu Ta nói về nguyên nhân của khổ và sự diệt khổ vị lai, biết ông đối với điều ấy có tin hay không tin, muốn hay chẳng muốn, nghĩ đến hay chẳng nghĩ đến, ưa thích hay chẳng ưa thích? Hiện tại ông có khổ không? Hôm nay Ta sẽ nói nguyên nhân của khổ và sự chấm dứt khổ hiện tại.
Này thôn chủ! Nếu chúng sanh có các thứ khổ, tất cả đều do dục làm cội gốc, dục sanh, dục tập, dục khởi, dục làm nhân, dục làm duyên phát sinh khổ.
Thôn chủ bạch Phật:
– Thế Tôn thuyết pháp quá sơ lược, chẳng phân biệt rộng rãi, con không hiểu được. Xin Thế Tôn giải thích rộng hơn cho con được hiểu.
Phật bảo thôn chủ:
– Bây giờ Ta hỏi ông, tùy ý ông đáp. Này thôn chủ! Ông nghĩ sao, nếu chúng sanh ở trong làng Uất-tỳ-la hoặc bị đánh hoặc bị trói, hoặc bị quở trách, hoặc bị giết hại, tâm ông có cảm thấy lo buồn, khổ não không?
Thôn chủ bạch Phật:
– Thưa Thế Tôn! Cũng không phải chỉ có một bề như thế đâu! Nếu các chúng sanh ở trong làng Uất-tỳ-la này đối với con có dục, có tham, có yêu mến, có nghĩ nhớ, cùng nhau gần gũi, thân thiết thì họ bị trói hoặc bị đánh, hoặc bị quở trách hay bị sát hại, chắc chắn con sẽ sanh lo buồn, khổ não. Nếu những người ấy đối với con không có dục, tham, không có yêu mến, nghĩ nhớ và không gần gũi thân thiết thì họ bị trói, bị đánh, bị quở trách, bị giết hại con đâu có can hệ gì mà sanh lo buồn, khổ não?
Phật bảo thôn chủ:
– Nên biết, chúng sanh có các thứ khổ phát sinh, tất cả đều do dục làm cội gốc, dục sanh, dục tập, dục khởi, dục là nhân, dục là duyên sanh ra các thứ khổ. Thôn chủ! Ông nghĩ thế nào, ông nương nhờ cha mẹ mà chẳng thấy nhau thì có sanh thương nhớ không?
Thôn chủ nói:
– Thưa Thế Tôn, không!
– Này thôn chủ! Ông nghĩ sao, nếu ông gần gũi cha mẹ, thường thấy, thường nghe, sẽ khởi thương nhớ không?
Thôn chủ đáp:
– Thưa có!
Phật lại hỏi :
– Thôn chủ! Ý ông nghĩ sao, nếu cha mẹ của người ấy hoặc vô thường, hoặc biến đổi khác đi, người ấy có khỏi lo buồn, khổ não không?
Thôn chủ đáp:
– Thưa Thế Tôn! Đúng như vậy. Nếu cha mẹ của người đó vô thường hoặc thay đổi khác đi, người ấy sẽ khổ đến gần chết, chứ đâu chỉ phải lo buồn, khổ não.
Phật bảo thôn chủ:
– Nên biết, nếu chúng sanh có các thứ khổ phát sinh, tất cả đều do ái dục làm cội gốc, dục sanh, dục tập, dục khởi, dục làm nhân, dục làm duyên phát sinh khổ.
Thôn chủ nói:
– Lạ thay, Thế Tôn! Ngài khéo nói như ví dụ về sự nương cậy cha mẹ, con cũng có cha mẹ đang ở nơi khác, hằng ngày con thường sai người thăm hỏi cha mẹ đang ở nơi khác, hằng ngày con thường sai người thăm hỏi cha mẹ được an ổn, người nhà chưa trở về, con đã lấy làm lo lắng khổ sở, huống chi cha mẹ vô thường mà không buồn khổ.
Phật bảo thôn chủ:
– Thế nên, Ta nói chúng sanh có các ưu, khổ, tất cả đều do dục làm cội gốc, dục sanh, dục tập, dục khởi, dục làm nhân, dục làm duyên phát sinh buồn khổ.
Phật bảo thôn chủ:
– Nếu có bốn đối tượng ái niệm mà bị vô thường biến đổi thì sẽ có bốn ưu, khổ phát sinh, nếu có ba, hai, hoặc một đối tượng ái niệm mà bị vô thường, thay đổi thì có ba, hai, một ưu, khổ phát sinh. Này thôn chủ! Nếu người không ái niệm thì không có trần lao ưu khổ.
Phật liền nói kệ:

Nếu không có ái niệm thế gian,
Thời không nạn trần lao ưu, khổ,
Tất cả ưu, khổ tiêu diệt hết,
Giống như hoa sen chẳng dính nước.

Trong lúc Phật nói pháp, thôn chủ Kiệt-đàm xa lìa trần cấu, đắc pháp nhãn thanh tịnh, thấy pháp, đắc pháp, thâm nhập pháp, dứt tất cả hoài nghi, chẳng do người khác, chẳng do người khác độ, nơi Chánh pháp, Luật, được sự vô úy. Thôn chủ Kiệt-đàm từ chỗ ngồi đứng lên sửa lại y phục, chắp tay bạch Phật:

– Bạch Thế Tôn! Con đã được độ, con được siêu việt, từ nay con quy y Phật, quy y Pháp, quy y Tỳ-kheo-tăng, suốt đời con xin làm ưu-bà-tắc. Xin Ngài nghĩ nhớ đến con.
Phật nói kinh này xong, thôn chủ nghe lời Phật dạy, hoan hỷ, tùy hỷ, làm lễ Phật rồi đi ra.