QUYỂN 28

750. CỘI GỐC CỦA VÔ MINH VÀ MINH^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

– Này các Tỳ-kheo! Các pháp xấu ác và bất thiện sanh khởi đều do vô minh làm cội gốc, từ vô minh tích tụ, từ vô minh sanh ra, từ vô minh phát khởi. Vì sao như vậy? Bởi vì vô minh là không nhận biết rõ, không nhận biết đúng như thật đối với pháp thiện và pháp bất thiện, cũng không biết đúng như thật đối với các pháp như là có tội và không có tội, thấp kém và cao thượng, nhiễm ô và thanh tịnh, có phân biệt và không phân biệt, do duyên khởi và không do duyên khởi. Vì không biết như thật nên mới sanh ra tà kiến. Khi đã sanh tà kiến rồi thì sẽ sanh khởi tà tư duy, tà ngữ, tà nghiệp, tà mạng, tà tinh tấn, tà niệm và tà định.

Các pháp thiện được sanh khởi đều từ minh làm cội gốc, từ minh mà tích tụ, từ minh mà sanh ra, từ minh mà phát khởi. Minh nghĩa là nhận biết như thật về pháp thiện và pháp bất thiện, cũng biết đúng như thật đối với hết thảy các pháp như là có tội và không tội, đáng thân cận và không đáng thân cận, thấp kém và tối thắng, nhiễm ô và trong sạch, có phân biệt và không phân biệt, do duyên khởi và không do duyên khởi. Sự nhận biết như thật đó chính là chánh kiến. Chánh kiến sẽ sanh khởi chánh tư duy, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh tinh tấn, chánh niệm, chánh định. Khi đã sanh khởi chánh định rồi thì Thánh đệ tử liền được hoàn toàn giải thoát khỏi tham dục, sân hận và ngu si. Khi đã giải thoát khỏi tham dục, sân hận và ngu si rồi thì vị Thánh đệ tử liền được chánh tri kiến và tự nhận biết: “Sự sanh của ta đã dứt, Phạm hạnh đã được thành tựu, việc cần làm đã làm xong, tự biết không còn tái sanh.”

Đức Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe lời Phật dạy đều hoan hỷ phụng hành.