QUYỂN 26

684.  KHÁC BIỆT GIỮA PHẬT VÀ A-LA-HÁN⁶⁶

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

– Nếu Tỳ-kheo nào đối với sắc mà sanh tâm nhàm chán, xa lìa dục, đã diệt tận, không còn sanh khởi, được giải thoát, đó gọi là bậc A-la-hán,⁶⁷ Tam-miệu-tam Phật-đà.⁶⁸ (Đối với thọ, tưởng, hành, thức cũng nói tương tự như vậy).

Lại nữa, nếu Tỳ-kheo nào đối với sắc mà sanh tâm nhàm chán, xa lìa dục, đã diệt tận, không còn sanh khởi, được giải thoát, đó gọi là bậc A-la-hán Tuệ giải thoát. (Đối với thọ, tưởng, hành, thức cũng nói tương tự như vậy).

Này các Tỳ-kheo! Giữa đấng Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác và bậc A-la-hán Tuệ giải thoát có những khác biệt gì?

Các Tỳ-kheo bạch Phật:

- Thế Tôn là cội nguồn của giáo pháp, là pháp nhãn, là nơi y cứ của giáo pháp. Kính mong Ngài thuyết giảng cho chúng con. Các Tỳ-kheo sau khi nghe xong sẽ lãnh thọ và phụng hành.

Phật bảo các Tỳ-kheo:

- Hãy lắng nghe và khéo suy nghĩ! Như Lai sẽ giảng nói cho các thầy. Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đối với những pháp trước kia chưa từng nghe thì có thể tự giác tri, đối với pháp hiện tại cũng tự giác tri, thành tựu Chánh đẳng Chánh giác, trong đời tương lai có thể giảng nói Chánh pháp, giác ngộ cho hàng Thanh văn, nghĩa là giảng nói về pháp bốn niệm xứ, bốn chánh cần, bốn như ý túc, năm căn, năm lực, bảy giác phần, Thánh đạo tám chi. Đó gọi là Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đối với pháp chưa chứng đắc sẽ khéo chứng đắc, đối với Phạm hạnh chưa thành tựu sẽ khéo thành tựu; có khả năng thấy rõ con đường, khéo giảng nói về con đường, khéo vì chúng sanh mà làm bậc thầy dẫn đường; rồi sau đó giúp cho hàng Thanh văn thành tựu tùy pháp, tùy con đường; hoan hỷ phụng hành lời chỉ dạy của Đại sư rồi truyền đạt, khéo an trụ trong Chánh pháp. Đây gọi là những điểm sai khác giữa đấng Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác và bậc A-la-hán Tuệ giải thoát.

Lại nữa, có năm sức mạnh của bậc Hữu học và mười năng lực đặc thù của Như Lai. Những gì là năm sức mạnh? Đó là sức mạnh của niềm tin, sức mạnh của tinh tấn, sức mạnh của niệm, sức mạnh của định và sức mạnh của tuệ.

Mười năng lực đặc thù của Như Lai là những gì? Nghĩa là Như Lai biết đúng như thật về mọi trường hợp đúng đạo lý và không đúng đạo lý.⁶⁹ Đây là năng lực thứ nhất của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp,⁷⁰ ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai biết đúng như thật về sự vận hành của nghiệp, về quả báo tùy thuộc vào nhân ở trong ba đời quá khứ, hiện tại và tương lai. Đây là năng lực thứ hai của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác biết đúng như thật về sự tạp nhiễm, thanh tịnh, biến xứ thanh tịnh⁷¹ của các thiền định, giải thoát, chứng đắc⁷² tam-muội. Đây là năng lực thứ ba của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai biết đúng như thật về các căn tánh sai biệt của chúng sanh. Đây là năng lực thứ tư của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai biết đúng như thật về mọi khuynh hướng sai biệt⁷³ của chúng sanh. Đây là năng lực thứ năm của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai biết đúng như thật về các hạng, loại khác nhau⁷⁴ của chúng sanh ở thế gian. Đây là năng lực thứ sáu của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai biết đúng như thật về tất cả những nơi thọ sanh của chúng sanh. Đây là năng lực thứ bảy của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai biết đúng như thật về túc mạng, nhớ rõ mọi việc trong đời quá khứ, từ một đời cho đến trăm ngàn đời, từ một kiếp cho đến trăm ngàn kiếp: “Ta bấy giờ sanh vào chủng tộc như vậy, dòng dõi như vậy, có tên như vậy, ăn uống như vậy, cảm nhận khổ vui như vậy, tuổi thọ như vậy, sống lâu như vậy, mạng sống chấm dứt như vậy; ta chết nơi kia sanh nơi đây, chết nơi đây sanh nơi kia; tạo tác như vậy, gieo nhân như vậy, phương tiện như vậy.” Đây là năng lực thứ tám của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai bằng thiên nhãn thanh tịnh hơn hẳn mắt người thường, thấy biết đúng như thật về lúc sanh, lúc tử, sắc đẹp, sắc xấu, sắc kém, sắc tốt, đọa vào nẻo ác, sanh vào đường lành, tùy theo hành nghiệp mà thọ báo của các chúng sanh: Những chúng sanh nào thân gây tạo nghiệp ác, miệng gây tạo nghiệp ác, ý gây tạo nghiệp ác, hủy báng Hiền thánh, gieo nghiệp tà kiến, do nhân duyên này nên sau khi qua đời rơi vào đường ác, sanh trong địa ngục. Còn những chúng sanh nào thân làm việc thiện, miệng nói lời thiện, ý nghĩ điều thiện, không hủy báng Hiền thánh, gieo hạnh chánh kiến, nhờ nhân duyên này nên sau khi qua đời được sanh vào đường lành, sanh lên cõi trời. Đây là năng lực thứ chín của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Lại nữa, Như Lai đã dứt sạch các lậu, đạt được vô lậu, thành tựu tâm giải thoát, tuệ giải thoát, ngay trong hiện tại, tự thân tác chứng: “Sự sanh của ta đã dứt, Phạm hạnh đã được thành tựu, việc cần làm đã làm xong, tự biết không còn tái sanh.” Đây là năng lực thứ mười của Như Lai. Do đã thành tựu năng lực này nên Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác đạt được trí tối thắng như chư Phật quá khứ, có thể chuyển bánh xe pháp, ở giữa đại chúng rống lên tiếng rống sư tử.

Mười năng lực đặc thù này chỉ có Như Lai mới thành tựu. Đây chính là những sự khác biệt giữa Như Lai và hàng Thanh văn.

Đức Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe lời Phật dạy đều hoan hỷ phụng hành.

***

Chú thích:

⁶⁶ Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.684. 0186b26). Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.75. 0019b21); Tạp. 雜 (T.02. 0099.686. 0187b27); Tạp. 雜 (T.02. 0099.687. 0187c13); Tạp. 雜(T.02. 0099.701. 0189a07); Tăng. 增 (T.02. 0125.46.4. 0776b14); Thân mao hỷ thụ kinh身毛喜豎經 (T.17. 757.1. 0591c11); Thập lực kinh 十力經 (T.17. 780A. 0715c07); Thập lực kinh 十力經 (T.17. 780B. 0717c06); Phật thập lực kinh 佛十力經 (T.17. 781. 0718c08); Tín giải trí lực kinh 信解智力經 (T.17. 802.1. 0747a19); M. 12, Mahāsīhanāda Sutta (Đại kinh sư tử hống); A. 6.64 - III. 417; A. 10.21 - V. 32.

⁶⁷ Nguyên tác: A-la-ha (阿羅訶), Đệ tứ Thánh quả, thường gọi là A-la-hán.

⁶⁸ Tam-miệu-tam Phật-đà (三藐三佛陀, Sammāsambuddha), bậc Giác Ngộ Viên Mãn, là một trong 10 danh hiệu Phật.

⁶⁹ Nguyên tác: Xứ phi xứ như thật tri (處非處如實知).

⁷⁰ Nguyên tác: Chuyển Phạm luân (轉梵輪). Phạm luân (梵輪, Brahmacakka), bánh xe của Phạm, vốn là dụng ngữ của Bà-la-môn, được Phật giáo thừa tiếp sử dụng, về sau thuật ngữ này được hoàn chỉnh thành “chuyển Pháp luân” (轉法輪).

⁷¹ Nguyên tác: Xứ tịnh (處淨). Xứ (處) là “biến xứ” (kasiṇa), là chủ đề thiền tập.

⁷² Nguyên tác: Chánh thọ (正受, samāpatti), sự đạt thành, thể nhập.

⁷³ Nguyên tác: Ý giải (意解, nānādhimuttikatā), khuynh hướng sai khác.

⁷⁴ Nguyên tác: Chủng chủng chư giới (種種諸界). M. 12, Mahāsīhanāda Sutta (Đại kinh sư tử hống): Parasattānaṃ parapuggalānaṃ (Các hạng, loại chúng sanh).