KINH SỐ 590

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật trú tại nước Xá-vệ, rừng Kỳ-đà, vườn Cấp Cô Độc.
Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
– Thời quá khứ tại nước Câu-tát-la có các nhà buôn với năm trăm cỗ xe cùng đi mưu sống. Họ đi đến chỗ hoang vắng, nơi ấy có bọn cướp năm trăm tên, đuổi theo sau, lén tìm cơ hội cướp đoạt. Bấy giờ, nơi hoang vắng ấy có một thiên thần đang ở bên đường. Thiên thần ấy nghĩ thầm: “Ta nên đi đến nước Câu-tát-la kia, chỗ các nhà buôn để hỏi nghĩa lý. Nếu họ vui lòng cho ta được hỏi và giải thích, ta sẽ tìm cách khiến họ được an ổn, được thoát khỏi nạn giặc cướp. Nếu họ không vui lòng với những câu hỏi của ta, ta sẽ bỏ mặc họ, như những thiên thần khác.” Sau khi suy nghĩ xong, thiên thần ấy phóng ánh sáng chiếu khắp các cỗ xe của những nhà buôn và nói kệ:

Ai đối thức lại ngủ,
Ai đối ngủ lại thức,
Người nào hiểu nghĩa này,
Ai hay vì tôi nói?

Trong các nhà buôn đó có một ưu-bà-tắc tin Phật, tin Pháp, tin Tỳ-kheotăng, nhất tâm hướng về Phật, Pháp, Tăng, quy y Phật, Pháp, Tăng. Vị ấy đối với Phật, Pháp, Tăng lìa nghi; đối với khổ, tập, diệt, đạo lìa nghi, thấy bốn Thánh đế, đắc quả hiện quán thứ nhất. Trong các nhà buôn cùng kết bạn đi đường đó, ưu-bà-tắc kia vào khoảng cuối đêm ngồi thẳng, suy nghĩ, hệ niệm ở trước, đối với mười hai nhân duyên, quán sát thuận nghịch; nghĩa là cái này có nên cái kia có, cái này khởi nên cái kia khởi. Nghĩa là duyên vô minh có hành, duyên hành có thức, duyên thức có danh sắc, duyên danh sắc có lục nhập xứ, duyên lục nhập xứ có xúc, duyên xúc có thọ, duyên thọ có ái, duyên ái có thủ, duyên thủ có hữu, duyên hữu có sanh, duyên sanh có lão-bệnh-tử-ưu-bi-khổnão. Như thế, thuần đại khổ tụ tập. Như vậy, vô minh diệt thì hành diệt, hành diệt thì thức diệt, thức diệt thì danh sắc diệt, danh sắc diệt thì lục nhập xứ diệt, lục nhập xứ diệt thì xúc diệt, xúc diệt thì thọ diệt, thọ diệt thì ái diệt, ái diệt thì thủ diệt, thủ diệt thì hữu diệt, hữu diệt thì sanh diệt, sanh diệt thì lão-bệnh-tử-ưu-bi-khổ-não diệt. Như thế thuần đại khổ tụ diệt.
Vị ưu-bà-tắc ấy suy nghĩ xong liền nói kệ:

Đối người thức,ta ngủ,
Đối người ngủ, ta thức,
Ta hiểu rõ nghĩa này,
Nói rõ được cho người.

Lúc ấy, thiên thần hỏi ưu-bà-tắc:
– Thế nào tỉnh thức ngủ mê, thế nào ngủ mê tỉnh thức, thế nào có thể biết, thế nào có thể xác nhận?
Ưu-bà-tắc nói kệ:

Tham dục và sân nhuế,
Ngu si được lìa dục,
A-la-hán lậu tận,
Chánh trí, tâm giải thoát,
Vị ấy là thức tỉnh,
Đối kia ta mê ngủ.
Chẳng biết nhân sanh khổ,
Và khổ nhân duyên tập,
Đối tất cả khổ này,
Dứt hết không còn sót.
Lại chẳng biết chánh đạo,
Đưa đến nơi hết khổ,
Như thế là đang ngủ,
Đối kia ta lại thức.
Như thế thức đối ngủ,
Như thế ngủ đối thức,
Khéo biết nghĩa như thế
Như thế hay xác nhận.

Thiên thần lại nói kệ:

Lành thay ngủ trong thức!
Lành thay thức trong ngủ!
Lành thay khéo hiểu nghĩa!
Lành thay khéo xác nhận!
Lâu xa nay mới thấy,
Các anh em nên đến,
Nhờ ân lực của người,
Khiến cả bọn thương nhân,
Được thoát khỏi giặc cướp,
Đi theo đường an ổn.

Như thế các Tỳ-kheo ở nước Câu-tát-la và cả đám thương nhân theo đường đi an ổn, thoát khỏi nơi hoang vắng, nguy hiểm.
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe lời Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.