KINH SỐ 485
 

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật trú tại thành Vương Xá, trong Vườn Trúc Ca-lan-đà.
Bấy giờ, Vua Bình-sa đi đến chỗ Tôn giả Ưu-đà-di, đảnh lễ rồi lui ngồi một bên, thưa với Tôn giả Ưu-đà-di:
– Đức Thế Tôn nói về các thọ là những thọ gì?
Tôn giả Ưu-đà-di đáp:
– Tâu Đại vương! Thế Tôn nói ba thọ là thọ khổ, thọ vui và thọ không khổ không vui.
Vua Bình-sa thưa với Tôn giả Ưu-đà-di:
– Chớ nói như thế! Thế Tôn nói ba thọ là thọ khổ, thọ vui và thọ không khổ không vui; đúng ra nên nói có hai thọ là thọ khổ và thọ vui, vì thọ không khổ không vui là tịch diệt.
Nói ba lần như thế.
Tôn giả Ưu-đà-di không thể xác lập về ba thọ cho vua nghe được, vua cũng không thể xác lập về hai thọ của mình, bèn cùng nhau đi đến chỗ Phật, lễ chân Phật, rồi lui ngồi một bên.
Khi ấy, Tôn giả Ưu-đà-di bạch lại với Phật những việc trên và thưa:
– Bạch Thế Tôn! Con cũng không thể xác lập về ba thọ và vua cũng không thể xác lập về hai thọ, nên nay chúng con cùng đến để xin hỏi Thế Tôn quyết định nghĩa này có mấy thọ?
Phật bảo Tôn giả Ưu-đà-di:
– Ta có khi nói một thọ, có khi nói hai thọ, hoặc có khi nói ba, bốn, năm, sáu, mười tám, ba mươi sáu, cho đến một trăm lẻ tám thọ, hoặc có khi nói vô lượng thọ. Vì sao Ta nói một thọ? Như nói, hễ có cảm thọ đều là khổ. Đó gọi là Ta nói một thọ. Thế nào là nói hai thọ? Đó là nói về thân thọ và tâm thọ. Đó gọi là hai thọ. Thế nào là ba thọ? Thọ khổ, thọ vui và thọ không khổ không vui. Thế nào là bốn thọ? Nghĩa là thọ hệ thuộc Dục giới, thọ hệ thuộc Sắc giới, thọ hệ thuộc Vô Sắc giới và thọ không hệ thuộc đâu cả. Thế nào là nói năm thọ? Nghĩa là lạc căn, hỷ căn, khổ căn, ưu căn và xả căn. Đó gọi là năm thọ. Thế nào là sáu thọ? Nghĩa là thọ sanh từ nhãn xúc; thọ sanh từ nhĩ xúc, tỷ xúc, thiệt xúc, thân xúc, ý xúc. Đó gọi là sáu thọ. Thế nào là mười tám thọ? Nghĩa là cảm thọ, theo hành tác của sáu hỷ, sáu ưu và sáu xả. Đó gọi là mười tám thọ. Thế nào là ba mươi sáu thọ? Nghĩa là sáu hỷ dựa theo tham trước, sáu hỷ dựa theo lìa tham trước, sáu ưu dựa theo tham trước, sáu ưu dựa theo lìa tham trước, sáu xả dựa theo tham trước, sáu xả dựa theo lìa tham trước. Đó gọi là ba mươi sáu thọ. Thế nào là một trăm lẻ tám thọ? Nghĩa là ba mươi sáu thọ quá khứ, ba mươi sáu thọ vị lai, ba mươi sáu thọ hiện tại. Đó gọi là một trăm lẻ tám thọ. Thế nào là vô lượng thọ? Như nói thọ này, thọ kia, v.v... Này Tỳ-kheo! Như thế gọi là vô lượng thọ.
Này Ưu-đà-di! Như vậy, Ta nói các thứ thọ đúng nghĩa như thật. Thế gian không hiểu, nên tranh luận và mâu thuẫn nhau, cuối cùng không nắm được nghĩa chân thật trong Pháp, Luật của Ta, hãy tự dừng lại.
Này Ưu-đà-di! Nếu đối với những thứ nghĩa thọ mà Ta vừa nói đây, hiểu biết như thật thì không khởi tranh luận và mâu thuẫn nhau, khi tranh luận đã khởi hay chưa khởi có thể dùng Pháp, Luật này ngăn ngừa, khiến nó chấm dứt.
Nhưng này Ưu-đà-di, có hai thọ: Thọ dục và thọ ly dục. Thế nào là thọ dục? Nghĩa là thọ do nhân duyên công đức ngũ dục sanh ra. Đó gọi là thọ dục. Thế nào là thọ ly dục. Nghĩa là Tỳ-kheo ly dục pháp ác bất thiện, có giác có quán, ly sanh hỷ lạc an trụ trọn vẹn vào Sơ thiền. Đó gọi là thọ ly dục.
Nếu có người nói: “Chúng sanh nương theo Sơ thiền này chỉ là vui chẳng còn gì khác hơn” thì điều này không đúng. Vì sao? Vì còn có cái vui thù thắng hơn cái vui này. Đó là vui gì? Nghĩa là Tỳ-kheo lìa giác lìa quán, trong tâm định tĩnh sanh ra hỷ lạc, an trụ Nhị thiền. Đó gọi là vui thù thắng. Như thế cho đến Phi tưởng phi phi tưởng nhập xứ, càng lên càng thù thắng.
Nếu có người nói: “Chỉ có những xứ này cho đến Phi tưởng phi phi tưởng là cực vui, chẳng còn chỗ nào khác”, như thế cũng lại không đúng. Vì sao? Vì còn có cái vui thù thắng hơn đây nữa, đó là vui gì? Nghĩa là Tỳ-kheo vượt qua tất cả Phi tưởng phi phi tưởng nhập xứ, tưởng thọ diệt, tự thân tác chứng đầy đủ, cái vui này thù thắng hơn cái vui trên. Nếu có kẻ dị học xuất gia nói: “Sa-môn Thích tử chỉ nói đến tưởng thọ diệt, cho là chí lạc” thì điều này không đúng. Vì sao? Nên nói rằng: “Đây chẳng phải số thọ lạc mà Thế Tôn đã nói, Thế Tôn nói về số thọ lạc, như nói: ‘Này Ưu-đà-di! Có bốn thứ lạc. Những gì là bốn? Đó là lạc ly dục, lạc viễn ly, lạc tịch diệt và lạc Bồ-đề.”’
Phật nói kinh này xong, Ưu-đà-di và Vua Bình-sa nghe lời Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.