Quyển 16

442. ĐẤT TRÊN MÓNG TAY (1)^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Độc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.Bấy giờ, Thế Tôn dùng móng tay khêu một chút đất rồi hỏi các Tỳ-kheo:

_ Các thầy nghĩ thế nào? Đất trên móng tay Như Lai nhiều hay là đất trong đại địa nhiều?

Các Tỳ-kheo bạch Phật:

_ Kính bạch Thế Tôn! Đất trong móng tay Thế Tôn rất ít, còn đất trong đại địa thì nhiều vô lượng, thậm chí không thể dùng toán số hay ví dụ để so sánh được.

Phật bảo các Tỳ-kheo:

_ Cũng vậy, những chúng sanh có thể nhìn thấy hình dáng thì ít ỏi như đất trên móng tay; còn những chúng sanh nhỏ nhiệm không thể thấy được hình dáng thì nhiều như số đất trong đại địa.

Thế nên, này các Tỳ-kheo! Nếu người nào chưa giác ngộ^[2] đối với bốn Thánh đế thì phải nỗ lực tinh tấn, phát khởi ước muốn tăng thượng, tu tập để giác ngộ.

Đức Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe lời Phật dạy đều hoan hỷ phụng hành.

Giống như ví dụ về đại địa đã nói ở trên, ví dụ về Tánh của nước^[3] cũng như vậy.

Các kinh tương tự khác cũng nói như trên, chỉ có chút sai biệt sau:

_ Chúng sanh được sanh trong cõi người chỉ ít như đất dính trên móng tay, còn số chúng sanh không được làm người thì lại nhiều như đất trong đại địa.

_ Chúng sanh được sanh ra nơi có văn minh chỉ ít như đất dính trên móng tay, còn số chúng sanh sanh ra vùng biên địa lại nhiều như đất trong đại địa.

_ Người thành tựu Thánh tuệ nhãn chỉ ít như đất trên móng tay, còn người chưa thành tựu Thánh tuệ nhãn lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh biết được Giáo pháp và Giới luật thì ít như đất trên móng tay, còn số chúng sanh không biết Giáo pháp và Giới luật lại nhiều như đất ở đại địa.

Tương tự như ví dụ về pháp thấy biết, như vậy đối với pháp thấy biết bình đẳng, thấy biết rộng khắp, suy nghĩ chân chánh, biết chân chánh, hiểu chân chánh^[4], cho đến pháp giác ngộ cũng giống như vậy.

_ Chúng sanh nhận biết có cha mẹ thì chỉ ít như đất dính trên móng tay, còn chúng sanh không nhận biết có cha mẹ lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh biết có các bậc Tôn trưởng dòng Sa-môn, Bà-la-môn, biết tạo việc phước cần tạo trong đời này, đời khác; biết sợ tội, biết bố thí, ăn chay, giữ giới thì chỉ ít như số đất dính đầu móng tay; còn chúng sanh không biết có bậc Tôn trưởng dòng Sa-môn, Bà-la-môn; không biết làm những điều phước cần làm ở đời này, đời khác; không biết sợ tội lỗi, không biết bố thí, ăn chay, giữ giới thì lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh không sát sanh, không trộm cướp, không tà dâm, không nói dối, không nói hai chiều, không nói lời thô ác, không nói thêu dệt thì chỉ ít như đất trên đầu móng tay; còn chúng sanh không giữ gìn giới luật thì lại nhiều như đất ở đại địa.

Cũng vậy, chúng sanh lìa tham, sân, tà kiến và chúng sanh không lìa tham, sân, tà kiến cũng nói tương tự như trên.

_ Chúng sanh giữ năm giới là không sát sanh, không trộm cướp, không tà dâm, không nói dối, không uống rượu thì ít như đất dính trên móng tay; còn chúng sanh không giữ gìn năm giới lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh giữ gìn tám giới chỉ ít như đất dính trên móng tay, còn chúng sanh không biết giữ gìn tám giới lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh giữ gìn mười điều lành chỉ ít như đất trên móng tay, còn chúng sanh không giữ mười điều lành lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh ở địa ngục sau khi chết được sanh làm người chỉ ít như đất dính trên móng tay; còn chúng sanh ở địa ngục sau khi chết sanh vào địa ngục trở lại, hoặc đọa vào súc sanh, ngạ quỷ thì lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh ở địa ngục sau khi chết được sanh lên cõi trời chỉ ít như đất dính trên móng tay; còn chúng sanh ở địa ngục, hoặc ngạ quỷ, hoặc súc sanh sau khi chết rồi, sau đó tiếp tục sanh vào địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh thì lại nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh trong loài người sau khi chết được sanh trở lại làm người thì chỉ ít như đất dính trên móng tay; còn chúng sanh trong cõi người sau khi chết bị đọa vào địa ngục, súc sanh, ngạ quỷ thì nhiều như đất ở đại địa.

_ Chúng sanh ở cõi trời sau khi chết được sanh trở lại cõi trời thì chỉ ít như đất dính trên móng tay, còn chúng sanh ở cõi trời sau khi chết bị đọa vào địa ngục, súc sanh, ngạ quỷ thì nhiều như đất ở đại địa.

***

Chú thích:

[1] Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.442. 0114a21). Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.22. 0498a15); Tạp. 雜 (T.02. 0099.1256. 0345a01); S. 13.1 - II. 133; S. 20.2 - II. 263; S. 56.51- V. 459; S. 56.61-131 - V. 465-477.

[2] Nguyên tác: Vô gián đẳng (無間等). Xem chú thích 23, kinh số 105, quyển 5, tr. 135; Tạp. 雜 (T.02. 0099.105. 0031c15).

[3] Nguyên tác: Thủy tánh (水性).

[4] Tóm tắt có 30 kinh.

Nguyên tác: Chánh giác (正覺).

Nguyên tác: Chánh giải (正解).