KINH SỐ 344
 

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật trú tại thành Vương Xá, trong Vườn Trúc Ca-lan-đà.
Bấy giờ, Tôn giả Xá-lợi-phất và Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la đang ở núi Kỳ-xà quật. Sau giờ tọa thiền buổi chiều, Tôn giả Câu-hy-la đi đến chỗ Tôn giả Xá-lợi-phất, cùng nhau chào đón, hỏi thăm vui vẻ xong lui ngồi một bên, rồi nói với Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Tôi có điều muốn hỏi, Tôn giả có rảnh để giải đáp cho chăng?
Tôn giả Xá-lợi-phất nói với Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la:
– Tôn giả cứ hỏi, điều gì biết được tôi sẽ trả lời.
Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la nói với Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Đa văn Thánh đệ tử đối với Pháp, Luật này thành tựu pháp gì gọi là chánh kiến, thành tựu nhận thức đầy đủ, trực kiến thanh tịnh, đối với Phật thành tựu lòng tin thanh tịnh, chẳng hoại, ở trong Chánh pháp, đắc Chánh pháp này, tỏ ngộ Chánh pháp này?
Tôn giả Xá-lợi-phất nói với Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la:
– Đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với pháp bất thiện, biết như thật bất thiện căn, biết như thật thiện pháp, biết như thật thiện căn.
Thế nào là biết như thật pháp bất thiện? Các nghiệp thân, miệng, ý chẳng lành; đây gọi là pháp bất thiện. Như vậy là biết như thật pháp bất thiện.
Thế nào là biết như thật bất thiện căn? Ba căn chẳng lành, tham là gốc chẳng lành, sân là gốc chẳng lành, si là gốc chẳng lành; đây gọi là bất thiện căn. Như vậy là biết như thật bất thiện căn.
Thế nào là biết như thật thiện pháp? Nghiệp lành của thân, miệng, ý; đây gọi là thiện pháp. Như vậy là biết như thật thiện pháp.
Thế nào là biết như thật thiện căn? Nghĩa là ba căn lành không tham, không sân, không si; đây gọi là ba thiện căn. Như vậy là biết như thật thiện căn.
Này Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la! Như vậy, đa văn Thánh đệ tử biết như thật pháp bất thiện, biết như thật căn bất thiện, biết như thật thiện pháp, biết như thật thiện căn. Thế nên vị ấy đối với Pháp, Luật này có chánh kiến đầy đủ, trực kiến thành tựu; đối với Phật thành tựu lòng tin thanh tịnh, kiên cố, sẽ ở trong Chánh pháp, đắc Chánh pháp này, tỏ ngộ Chánh pháp này.
Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la nói với Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Thật có những pháp này, ngoài ra còn pháp gì khác chăng?
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
– Có. Nếu đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với thực (ăn) thì vị ấy biết như thật thực tập, thực diệt, thực diệt đạo tích. Thế nào là biết như thật đối với thực? Có bốn cách thực. Những gì là bốn? Một là thô đoàn thực, hai là tế xúc thực, ba là ý tư thực và bốn là thức thực; đây gọi là thực. Như vậy là biết như thật về thực.
Thế nào là biết như thật về thực tập? Nghĩa là tương lai có ái, hỷ cùng với tham, vui thích, mê đắm những thứ ấy; đây gọi là thực tập. Như vậy là biết như thật về thực tập.
Thế nào là biết như thật đối với thực diệt? Nếu tương lai có ái, hỷ cùng với tham, những thứ vui thích mê đắm ấy đều dứt bỏ không còn sót, đã buông xả hết, lìa dục, dứt bặt; đây gọi là thực diệt. Như thế là biết như thật về thực diệt.
Thế nào là biết như thật đối với thực diệt đạo tích? Nghĩa là bát Thánh đạo, gồm: Chánh kiến, chánh chí, chánh ngữ, chánh nghiệp, chánh mạng, chánh phương tiện, chánh niệm, chánh định; đây gọi là thực diệt đạo tích. Như vậy là biết như thật về thực diệt đạo tích.
Đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với thực, biết như thật về thực tập, biết như thật về thực diệt, biết như thật về thực diệt đạo tích. Thế nên đa văn Thánh đệ tử đối với Chánh pháp, Luật, có chánh kiến đầy đủ, trực kiến thành tựu; đối với Phật thành tựu lòng tin thanh tịnh, kiên cố, ở trong Chánh pháp, tỏ ngộ Chánh pháp này.
Bấy giờ, Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la lại hỏi Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Thật có những pháp này, lại còn có những pháp gì khác?
Tôn giả Xá-lợi-phất nói với Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la:
– Lại còn có những pháp khác, đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với bệnh, biết như thật bệnh tập, biết như thật bệnh diệt, biết như thật bệnh diệt đạo tích. Thế nào là biết như thật đối với bệnh? Nghĩa là ba thứ bệnh: Dục bệnh, hữu bệnh, vô minh bệnh; đây gọi là bệnh. Như thế là biết như thật về bệnh. Thế nào là biết như thật đối với bệnh tập? Vô minh tập là bệnh tập. Như vậy là biết như thật về bệnh tập. Thế nào là biết như thật đối với bệnh diệt? Vô minh diệt là bệnh diệt. Như vậy là biết như thật về bệnh diệt. Thế nào là biết như thật đối với bệnh diệt đạo tích? Nghĩa là biết bát Thánh đạo... (nói như trên). Như vậy là biết như thật về bệnh diệt đạo tích.
Nếu đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với bệnh, biết như thật bệnh tập, biết như thật bệnh diệt, biết như thật bệnh diệt đạo tích thì đa văn Thánh đệ tử đối với Pháp, Luật này có chánh kiến đầy đủ... ngộ Chánh pháp này.
Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la hỏi Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Thật có những pháp này, lại có những pháp gì khác chăng?
Tôn giả Xá-lợi-phất nói với Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la:
– Cũng có những pháp khác nữa. Đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với khổ, biết như thật khổ tập, biết như thật khổ diệt, biết như thật khổ diệt đạo tích. Thế nào là biết như thật đối với khổ? Nghĩa là sanh khổ, già khổ, bệnh khổ, chết khổ, ái xa lìa là khổ, oán ghét gặp nhau là khổ, mong muốn chẳng được là khổ... (nói sơ lược về cái khổ của năm thọ ấm như thế); đây được gọi là khổ. Như vậy là biết như thật về khổ.
Thế nào là biết như thật đối với khổ tập? Tương lai có ái, hỷ cùng với tham, những thứ ấy tập nhiễm gọi là khổ tập. Như vậy là biết như thật về khổ tập. Thế nào là biết như thật đối với khổ diệt? Nếu tương lai có ái, hỷ cùng với tham, những thứ tập nhiễm đều đoạn trừ không còn sót cho đến dứt bặt; đây gọi là khổ diệt. Như vậy là biết như thật về khổ diệt. Thế nào là biết như thật đối với khổ diệt đạo tích? Nghĩa là bát Thánh đạo... (như trên đã nói); đây gọi là khổ diệt đạo tích. Như vậy là biết như thật về khổ diệt đạo tích.
​​​​​​​Đa văn Thánh đệ tử biết như thật về khổ như thế, biết như thật về khổ tập, khổ diệt, khổ diệt đạo tích. Như thế, đa văn Thánh đệ tử đối với Pháp, Luật này có chánh kiến đầy đủ, trực kiến thành tựu; đối với Phật thành tựu lòng tin thanh tịnh, kiên cố, sẽ ở trong Chánh pháp, đắc Chánh pháp này, ngộ Chánh pháp này.
Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la lại hỏi Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Thật có pháp này, lại còn có pháp gì khác chăng?
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
– Còn có pháp khác, nghĩa là đa văn Thánh đệ tử biết như thật về lão tử, biết như thật về lão tử tập, biết như thật về lão tử diệt, biết như thật về lão tử diệt đạo tích.
(... như trước, Kinh phân biệt nói). Thế nào là biết như thật đối với lão tử tập. Sanh tập là lão tử tập, sanh diệt là lão tử diệt. Lão tử diệt đạo tích là gồm bát Thánh đạo... (như trước đã nói). Đa văn Thánh đệ tử biết như thật đối với lão tử này... biết như thật về lão tử diệt đạo tích. Như thế Thánh đệ tử đối với Pháp, Luật của Phật có chánh kiến đầy đủ, trực kiến thành tựu; đối với Phật thành tựu lòng tin thanh tịnh, kiên cố, ở trong Chánh pháp, đắc Chánh pháp này, ngộ Chánh pháp này. Như vậy, sanh, hữu, thủ, ái, thọ, xúc, lục nhập xứ, danh sắc, thức, hành... Thánh đệ tử biết như thật đối với hành, hành tập, hành diệt, hành diệt đạo tích.
Thế nào là biết như thật đối với hành? Hành có ba thứ: Thân hành, khẩu hành và ý hành. Như thế là biết như thật về hành. Thế nào là biết như thật đối với hành tập? Vô minh tập là hành tập. Như vậy là biết như thật về hành tập. Thế nào là biết như thật đối với hành diệt? Vô minh diệt là hành diệt. Như vậy là biết như thật về hành diệt. Thế nào là biết như thật đối với hành diệt đạo tích? Nghĩa là bát Thánh đạo... (như trước đã nói).
Này Ma-ha Câu-hy-la! Đây gọi là Thánh đệ tử biết như thật về hành, biết như thật về hành tập, hành diệt, hành diệt đạo tích; đối với Pháp, Luật của Phật có chánh kiến đầy đủ, trực kiến thành tựu; đối với Phật thành tựu lòng tin thanh tịnh, kiên cố, sẽ ở trong Chánh pháp, đắc Chánh pháp này, ngộ Chánh pháp này.
Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la lại hỏi Tôn giả Xá-lợi-phất:
– Chỉ có những pháp này, hay còn có pháp gì khác?
Tôn giả Xá-lợi-phất đáp:
– Thưa Tôn giả Ma-ha Câu-hy-la, sao Tôn giả cứ đeo đuổi vô ích, rốt cuộc Tôn giả cũng không thể tột cùng các luận thuyết cho đến biên tế của các luận thuyết. Nếu Thánh đệ tử đoạn trừ vô minh và phát sinh minh trí thì đâu cần tìm cầu gì nữa!
Sau khi đàm đạo xong, hai vị Tôn giả mỗi người trở về trú xứ của mình.