KINH SỐ 290
 

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật trú tại thành Vương Xá, trong Vườn Trúc Ca-lan-đà.
Bấy giờ, Thế Tôn nói với các Tỳ-kheo:
– Phàm phu ngu si vô học đối với thân tứ đại đáng sanh tâm nhàm chán, đáng lìa dục, quay lưng xả bỏ mà chẳng biết. Vì cớ sao? Vì họ thấy thân bốn đại có thêm, có bớt, có thủ, có xả. Còn tâm, ý, thức kẻ phàm phu ngu si vô học không thể đối với thức sanh nhàm chán, lìa dục, quay lưng, buông bỏ, luôn luôn giữ chấp làm ngã, hoặc được, hoặc chấp giữ nói là ta, là của ta, hoặc ở trong nhau. Cho nên kẻ phàm phu ngu si vô học không thể đối với thức ấy sanh nhàm chán, lìa dục, quay lưng, buông bỏ. Kẻ phàm phu ngu si vô học thà đối với thân bốn đại chấp là ta, là của ta, chứ không thể đối với thức chấp là ta, là của ta. Vì cớ sao? Vì đối với sắc thân bốn đại hoặc thấy tồn tại trong khoảng mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm, cho đến một trăm năm, hoặc khéo rõ tăng giảm ít nhiều, còn tâm, ý thức kia vẫn ngày đêm, thời khắc, phút chốc chuyển biến, sanh diệt đổi khác. Cũng như con vượn trong rừng cây, thoáng chốc nơi này thoắt đi nơi khác, chuyền qua cành nhánh, buông cây này nắm cây kia; tâm, ý, thức kia cũng lại như thế; các thứ đổi dời, sanh diệt, đổi khác.
Đa văn Thánh đệ tử đối với các duyên khởi, khéo tư duy quán sát như sau: Lạc xúc làm duyên sanh lạc thọ, khi biết lạc thọ, biết như thật về cảm giác lạc thọ thì lạc xúc kia diệt. Lạc thọ do lạc xúc làm nhân duyên sanh ra cũng diệt mất, mát mẻ, bặt hết. Như lạc thọ, khổ xúc, hỷ xúc, ưu xúc, xả xúc làm nhân duyên sanh xả thọ, khi biết xả thọ, biết như thật về cảm giác xả thọ thì xả xúc kia diệt, xả thọ do xả xúc làm nhân duyên sanh ra cũng diệt mất, mát mẻ, bặt hết. Ví như hai cây gỗ cọ nhau, hòa hợp sanh ra lửa, nếu hai thanh gỗ rời ra, lửa cũng theo đó mà tắt đi. Như thế các thọ duyên xúc, xúc sanh, xúc tập, nếu những xúc kia tập khởi thì những thọ kia cũng khởi, những xúc tập kia diệt thì những thọ tập kia cũng diệt mất, mát mẻ, bặt hết.
Đa văn Thánh đệ tử quán sát như thế, đối với sắc được giải thoát; đối với thọ, tưởng, hành, thức được giải thoát; đối với sanh, già-bệnh-chết-ưu-bi-khổ-não được giải thoát. Ta nói người này đã giải thoát khổ.
Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe lời Phật dạy, hoan hỷ phụng hành.