KINH SỐ 109
 

Tôi nghe như vầy:
Một thời, Phật trú tại nước Xá-vệ, rừng Kỳ-đà, trong vườn Cấp Cô Độc. Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:
– Ví như hồ nước vuông, rộng năm trăm do-tuần, chiều sâu cũng như thế, đầy nước; lại có người lấy sợi lông, hoặc cọng cỏ, hay móng tay để vít nước. Này Tỳ-kheo, các thầy nghĩ sao? Nước do người kia vít lên là nhiều hay nước trong hồ nhiều?
Các Tỳ-kheo bạch Phật:
– Người kia dùng sợi lông, hoặc cọng cỏ, hoặc móng tay để vít nước, nước ấy rất ít, không đáng nói; còn nước trong hồ nhiều gấp trăm, ngàn, vạn lần không thể so sánh.
– Như vậy, này các Tỳ-kheo, người thấy được chân lý, dứt được các khổ cũng như nước trong hồ, đến đời vị lai vĩnh viễn không sanh lại.
Thế Tôn sau khi nói pháp này xong, vào thất tọa thiền. Ngài Xá-lợi-phất ngồi ở giữa chúng và bảo các Tỳ-kheo:
– Thật là điều chưa từng được nghe! Hôm nay Thế Tôn nói ví dụ cái hồ. Vì sao như thế? Thánh đệ tử thấy chân lý một cách đầy đủ, đắc quả hiện quán. Nếu kẻ phàm tục khởi tà kiến, thân kiến, căn bản thân kiến, tập thân kiến, sanh thân kiến, nghĩa là giấu kín lo buồn, vui mừng gìn giữ, thương tiếc cho là ngã, là chúng sanh, là cậy mình, kiêu căng... Các thứ tà như thế đều trừ diệt, dứt sạch gốc rễ như chặt cây đa-la, đời sau không còn tái sanh lại nữa.
Này các Tỳ-kheo, thế nào là Thánh đệ tử thấy chân lý, dứt các điều tà trên, đời sau vĩnh viễn không khởi lại nữa? Kẻ phàm phu ngu si vô học, thấy sắc là ngã, khác ngã, ngã ở trong sắc, sắc ở trong ngã; thấy thọ, tưởng, hành, thức là ngã, khác ngã; ngã ở trong... thức;... thức ở trong ngã.
Thế nào thấy sắc là ngã? Nghĩa là quán đất biến khắp tất cả chỗ liền khởi niệm: “Đất là ngã, ngã là đất, ngã cùng với đất chỉ một, không hai, không khác, không riêng.” Như thế quán nước, lửa, gió, xanh, vàng, đỏ, trắng biến khắp tất cả chỗ, quán xong nghĩ rằng: “Hành tức là ngã, ngã tức là hành, chỉ là một, không hai, không khác, không riêng.” Như thế đối với các nhập xứ, mỗi mỗi đều chấp là ngã. Đó gọi là sắc tức là ngã.
Thế nào là thấy sắc khác ngã? Nghĩa là nếu người kia thấy thọ là ngã, đã thấy thọ là ngã thì thấy sắc là ngã sở. Hoặc thấy tưởng, hành, thức là ngã thì thấy sắc là ngã sở.
Thế nào là thấy sắc ở trong ngã? Nghĩa là thấy thọ là ngã, sắc ở trong ngã; lại thấy tưởng, hành, thức là ngã, sắc ở trong ngã.
Thế nào là thấy ngã ở trong sắc? Nghĩa là thấy thọ tức là ngã, trụ ở trong sắc, vào trong sắc, trùm khắp toàn thân; thấy tưởng, hành, thức là ngã, trụ trong sắc, trùm khắp toàn thân. Đó gọi là ngã ở trong sắc.
Thế nào là thấy thọ là ngã? Nghĩa là sáu thọ thân: Mắt tiếp xúc sanh thọ; tai, mũi, luỡi, thân, ý tiếp xúc sanh thọ. Sáu thứ thọ thân này mỗi mỗi thấy là ngã, ngã là thọ. Đó gọi là thấy thọ là ngã.
Thế nào là thấy thọ khác ngã? Nghĩa là thấy sắc là ngã, thọ là ngã sở. Nghĩa là tưởng, hành, thức là ngã, thọ là ngã sở. Đó gọi là thọ khác ngã.
Thế nào là thấy thọ ở trong ngã? Nghĩa là sắc là ngã, thọ ở trong ấy; tưởng, hành, thức là ngã, thọ ở trong ấy.
Thế nào là thấy ngã ở trong thọ? Nghĩa là sắc là ngã, trụ ở trong thọ, trùm khắp toàn thân. Tưởng, hành, thức là ngã, trụ ở trong thọ, trùm khắp toàn thân. Đó gọi là ngã ở trong thọ.
Thế nào là thấy ngã là tưởng? Nghĩa là sáu tưởng thân: Nhãn xúc sanh tưởng; nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý xúc sanh tưởng. Đó gọi là sáu tưởng thân. Mỗi mỗi đều thấy là ngã. Đó gọi là thấy tưởng là ngã.
Thế nào là thấy tưởng khác ngã? Nghĩa là thấy sắc là ngã, tưởng là ngã sở. Thọ là ngã, tưởng là ngã sở. Ấy gọi là tưởng khác ngã. Hành, thức là ngã, tưởng là ngã sở. Đó gọi là thấy tưởng khác ngã.
Thế nào là thấy tưởng ở trong ngã? Nghĩa là sắc là ngã, tưởng trụ ở trong đó; thọ, hành, thức là ngã, tưởng trụ ở trong đó. Đó gọi là tưởng ở trong ngã.
Thế nào là thấy ngã ở trong tưởng? Nghĩa là sắc là ngã, trụ ở trong tưởng, trùm khắp toàn thân; thọ, tưởng, hành, thức là ngã, trụ ở trong tưởng, trùm khắp toàn thân. Đó gọi là ngã ở trong tưởng.
Thế nào là thấy hành là ngã? Nghĩa là sáu tư thân: Mắt tiếp xúc sanh tư; tai, mũi, lưỡi, thân, ý tiếp xúc sanh tư; nơi sáu tư thân này, mỗi mỗi thấy là ngã. Đó gọi là thấy hành là ngã.
Thế nào là thấy hành khác ngã? Nghĩa là thấy sắc là ngã, hành là ngã sở; thọ, tưởng, thức là ngã, hành là ngã sở. Đó gọi là thấy hành khác ngã.
Thế nào là thấy hành ở trong ngã? Nghĩa là sắc là ngã, hành trụ ở trong đó; thọ, tưởng, thức là ngã, hành trụ ở trong đó. Đó gọi là hành ở trong ngã.
Thế nào là thấy ngã ở trong hành? Nghĩa là sắc là ngã, trụ ở trong hành, trùm khắp toàn thân. Nghĩa là thọ, tưởng, thức là ngã, hành trụ ở trong đó, trùm khắp toàn thân. Đó gọi là ngã ở trong hành.
Thế nào là thấy thức tức là ngã? Nghĩa là sáu thức thân: Nhãn thức; nhĩ, tỷ, thiệt, thân, ý thức thân; nơi sáu thức thân này mỗi mỗi thấy là ngã. Đó gọi thức tức là ngã.
Thế nào là thấy thức khác ngã? Nghĩa là thấy sắc là ngã, thức là ngã sở; thấy thọ, tưởng, hành là ngã, thức là ngã sở. Đó gọi là thức khác ngã.
Thế nào là thấy thức ở trong ngã? Nghĩa là sắc là ngã, thức trụ ở trong đó; thọ, tưởng, hành là ngã, thức trụ ở trong đó. Đó gọi là thức ở trong ngã.
Thế nào là ngã ở trong thức? Nghĩa là sắc là ngã, trụ ở trong thức, trùm khắp toàn thân. Thọ, tưởng, hành là ngã, trụ ở trong thức, trùm khắp toàn thân. Đó gọi là ngã ở trong thức.
Như thế là Thánh đệ tử thấy bốn chân đế, đắc quả hiện quán, dứt các tà kiến; ở đời vị lai, vĩnh viễn không khởi lại nữa. Có sắc hoặc quá khứ, hoặc vị lai, hoặc hiện tại, hoặc trong ngoài, hoặc thô tế, hoặc đẹp xấu, hoặc xa gần, một bề tích tụ và quán sát như sau: “Tất cả đều vô thường, tất cả là khổ, tất cả đều không, tất cả chẳng phải ngã, chẳng đáng yêu thích, thủ lấy, giữ gìn; thọ, tưởng, hành, thức cũng lại như vậy, chẳng đáng yêu thích, thủ lấy, giữ gìn.” Khéo quán sát như vậy, vị ấy giữ gìn tâm sáng suốt, không mê muội, không ngu si, đối với pháp lại tinh tấn quán sát, lìa tâm biếng nhác được hỷ lạc, thân tâm an ổn, yên lặng, buông xả, đầy đủ các đạo phẩm, tu hành trọn vẹn, dứt hẳn các ác, tất cả đều tiêu tán, đều vắng lặng; dứt rồi chẳng dấy khởi nữa, giảm rồi không tăng, dứt rồi không sanh, chẳng sanh, chẳng thủ, chẳng trước, tự giác Niết-bàn: “Sự sanh của ta đã dứt, Phạm hạnh đã thành, việc cần làm đã làm xong, tự biết không còn thọ thân sau.”
Trong lúc ngài Xá-lợi-phất thuyết pháp này, sáu mươi Tỳ-kheo không khởi các lậu hoặc, tâm được giải thoát. Các Tỳ-kheo nghe Xá-lợi-phất nói kinh này xong, hoan hỷ, vui mừng, cung kính phụng hành.