QUYỂN 4

97. KHẤT THỰC VÀ TỲ-KHEO^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, vào sáng sớm, Thế Tôn đắp y, ôm bát vào thành Xá-vệ khất thực.

Khi ấy, có Bà-la-môn tuổi già sức yếu, chống gậy, ôm bát đi xin từng nhà.

Bà-la-môn từ xa trông thấy Thế Tôn liền nghĩ thầm: “Sa-môn Cù-đàm cầm gậy,^[2] ôm bát đi khất thực từng nhà, ta cũng chống gậy, ôm bát đi khất thực từng nhà. Ta và Cù-đàm đều là Tỳ-kheo.”

Lúc đó, Thế Tôn nói bài kệ đáp:

Gọi là bậc Tỳ-kheo,
Chẳng phải do khất thực,
Giữ gìn pháp tại gia,
Không thể gọi Tỳ-kheo.
Nơi mọi điều lầm lỗi,
Đều lìa, tu chánh hạnh,
Tâm kia không sợ hãi,
Đây gọi là Tỳ-kheo.

Bà-la-môn nghe Phật dạy xong, hoan hỷ và tùy hỷ, đảnh lễ rồi đi tiếp.

***

Chú thích:
[1] Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.97. 0026c26). Tham chiếu: Biệt Tạp. 別雜 (T.02. 0100.263. 0466b07); S. 7.20 - I. 182.

[2] Nguyên tác: Nhiếp trượng trì bát (攝杖持鉢). Đây là một trường hợp đặc thù có thể lý giải qua những cơ sở sau: Thứ nhất, theo Đại Chánh tân tu Đại tạng kinh, đây là trường hợp duy nhất ghi nhận sự kiện đức Phật cầm gậy ôm bát (攝杖持鉢). Thứ hai, trong hai bản kinh tham chiếu vừa nêu, không có bản kinh nào ghi nhận đường hợp đức Phật cầm gậy (攝杖, daṇḍapāṇi). Thứ ba, có khả năng bản Hán nhầm lẫn từ định ngữ “nhiếp y trì bát” (攝衣持鉢) thành “nhiếp trượng trì bát” (攝杖持鉢). Thứ tư, trong tín niệm Ấn Độ nói chung, gậy là một loại vũ khí, vì thế trong Phạm động kinh 梵動經 (T.01. 0001.21. 0088c18), đức Phật và Thánh chúng đệ tử đã buông xả đao trượng (棄捨刀杖). Bốn cơ sở vừa nêu đều dẫn đến khả năng bản Hán chép nhầm. Thứ năm, nếu như bản Hán không chép nhầm thì phải chăng, đây cũng là một tư liệu để định hình pháp thức sử dụng “tích trượng” (錫杖, khakkara), được ghi nhận trong hầu hết các bộ luật cơ bản của Phật giáo như Ngũ phần luật, Tứ phần luật, Thập tụng luật, Căn Bản Thuyết Nhất Thiết Hữu bộ Tỳ-nại-da…