QUYỂN 3

 65. QUÁN SÁT NHƯ THẬT (1)^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

– Nên thường xuyên tinh tấn^[2] tu tập thiền định để nội tâm tĩnh lặng. Vì sao như vậy? Vì Tỳ-kheo thường xuyên tinh tấn tu tập thiền định để nội tâm tĩnh lặng thì mới quán sát như thật.

Thế nào là quán sát như thật? Là quán sát đây là sắc, đây là sự tập khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc. Đây là thọ, tưởng, hành, thức; đây là sự tập khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức.

Thế nào là sự tập khởi của sắc? Thế nào là sự tập khởi của thọ, tưởng, hành, thức?

Phàm phu mê muội thiếu hiểu biết nên đối với các cảm thọ khổ, vui, không khổ không vui đều không quán sát như thật: Đây là sự tập khởi của thọ, sự diệt tận của thọ, vị ngọt của thọ, tai họa của thọ, sự thoát ly thọ. Vì không quán sát như thật nên đối với cảm thọ vui thì đắm trước, sanh ra thủ, thủ duyên hữu, hữu duyên sanh, sanh duyên già, bệnh, chết, lo, buồn, khổ, não. Như thế, toàn bộ khối khổ lớn từ tập mà sanh khởi. Đó gọi là sự tập khởi của sắc, sự tập khởi của thọ, tưởng, hành, thức.

Thế nào là sự diệt tận của sắc? Thế nào là sự diệt tận của thọ, tưởng, hành, thức?

Vị Thánh đệ tử đa văn đối với các cảm thọ khổ, vui, không khổ không vui đều quán sát như thật về sự tập khởi của thọ, sự diệt tận của thọ, vị ngọt của thọ, tại họa của thọ, sự thoát ly thọ. Vì quán sát như thật nên đối với thọ, sự ưa thích, đắm trước được diệt tận; do đắm trước diệt tận nên thủ diệt tận; do thủ diệt tận nên hữu diệt tận; do hữu diệt tận nên sanh diệt tận; do sanh diệt tận nên già, bệnh, chết, lo, buồn, khổ, não đều diệt tận. Như vậy là toàn bộ khối khổ lớn đều diệt tận hoàn toàn. Đó gọi là sự diệt tận của sắc, sự diệt tận của thọ, tưởng, hành, thức.

Do vậy, này các Tỳ-kheo! Nên thường xuyên tinh tấn tu tập thiền định để nội tâm tĩnh lặng.

Này các Tỳ-kheo! Hãy an trụ vào thiền định khiến nội tâm tĩnh lặng, nỗ lực tinh cần để quán sát như thật.

Đức Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe Phật dạy đều hoan hỷ phụng hành.

Như bài kinh Quán sát,^[3] các kinh Phân biệt, Các thứ phân biệt, Biết, Biết rộng khắp, Biết mọi thứ, Gần gũi, Siêng năng tu tập, Nhập, Xúc, hai kinh Chứng, cũng nói đầy đủ như thế.

***

Chú thích:

[1] Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.65. 0017a23). Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.66. 0017b16); S. 22.5 - III. 13; S. 22.6 - III. 15.

[2] Nguyên tác: Phương tiện (方便), đồng nghĩa với nỗ lực (努力), tinh tấn (精進)

[3] Tức bài kinh vừa trình bày. Vì ý chính của bài kinh là: “Như thật quán sát” (如實觀察) nên đặt tên kinh là Quán sát. Từ bài kinh Quán sát, tiếp theo cho đến 2 bài kinh Chứng, gồm tất cả 12 bài kinh.