QUYỂN 3

68. BA YẾU TỐ^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, đức Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

_ Nên thường xuyên tinh tấn tu tập thiền định để nội tâm tĩnh lặng, mới quán sát như thật!

Thế nào là quán sát như thật?

_ Biết như thật đây là sắc, đây là sự tập khởi của sắc, đây là sự diệt tận của sắc. Đây là thọ, tưởng, hành, thức, đây là sự tập khởi của thức, đây là sự diệt tận của thức.

Thế nào là sự tập khởi của sắc? Thế nào là sự tập khởi của thọ, tưởng, hành, thức?

_ Do mắt duyên với sắc sanh ra nhãn thức, ba yếu tố hòa hợp sanh ra xúc, duyên xúc sanh thọ, duyên thọ sanh ái,... (cho đến) toàn bộ khối khổ lớn tập khởi. Đó gọi là sự tập khởi của sắc.

Cũng như vậy đối với tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Do ý duyên với pháp sanh ra ý thức, ba yếu tố hòa hợp sanh xúc, duyên xúc sanh thọ, duyên thọ sanh ái,... (như thế cho đến) toàn bộ khối khổ lớn tập khởi. Đó gọi là sự tập khởi của sắc, là sự tập khởi của thọ, tưởng, hành, thức.

Thế nào là sự diệt tận của sắc? Thế nào là sự diệt tận của thọ, tưởng, hành, thức?

Do mắt duyên với sắc sanh ra nhãn thức, ba yếu tố hòa hợp sanh ra xúc,^[2] xúc diệt thì thọ diệt,... (cho đến) toàn bộ khối khổ lớn diệt.

Cũng như vậy đối với tai, mũi, lưỡi, thân, ý. Do ý duyên với pháp sanh ra ý thức, ba yếu tố hòa hợp sanh xúc, xúc diệt thì thọ diệt,... (cho đến) toàn bộ khối khổ lớn diệt. Đó gọi là sự diệt tận của sắc, là sự diệt tận của thọ, tưởng, hành, thức.

Thế nên, này các Tỳ-kheo! Hãy luôn luôn tinh tấn tu tập thiền định để nội tâm tĩnh lặng.

Đức Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe Phật dạy đều hoan hỷ phụng hành.  

Cũng như kinh Quán sát, cho đến hai bài kinh Chứng, gồm 12 bài kinh cũng nói đầy đủ như thế.^[3]

* Kệ tóm tắt:

Thọ dữ sanh cập Lạc,

Diệc thuyết lục nhập xứ,

Nhất nhất thập nhị chủng,

Thiền định tam-muội kinh.^[4]

***

Chú thích:

[1] Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.68. 0017c06).

[2] Nguyên tác: Tam sự hòa hợp sanh xúc (三事和合生觸). Ba yếu tố là “căn” (根), “cảnh” (境) và “thức” (識).

[3] Xem chú thích 37, kinh số 65, quyển 3, tr. 76; Tạp. 雜 (T.02. 0099.65. 0017a23).

[4] Nguyên tác Nhiếp tụng: 受與生及樂; 亦說六入處; 一一十二種; 禪定三昧經. Do đặt lại tựa đề nên