QUYỂN 2

45. GIÁC NGỘ NĂM THỦ UẨN^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, Thế Tôn bảo các Tỳ-kheo:

– Có năm thủ uẩn.^[2] Là năm thứ nào? Đó là sắc thủ uẩn, thọ thủ uẩn, tưởng thủ uẩn, hành thủ uẩn và thức thủ uẩn.

Nếu Sa-môn hay Bà-la-môn nào thấy có ngã thì tất cả đều từ nơi năm thủ uẩn này mà thấy có ngã. Các Sa-môn hay Bà-la-môn thấy sắc là ngã, sắc là khác ngã, hoặc sắc ở trong ngã, ngã ở trong sắc. Cũng vậy, thấy thọ, tưởng, hành, thức là ngã, là khác ngã, hoặc thức ở trong ngã, ngã ở trong thức.

Phàm phu mê muội thiếu hiểu biết, do vì vô minh nên thấy sắc là ngã, là khác ngã, hoặc tồn tại trong nhau, hoặc cho rằng: “Ngã là chân thật” nên không xả bỏ. Do không xả bỏ nên các căn sanh khởi.^[3] Các căn đã sanh khởi thì các xúc cũng sanh khởi. Do sự xúc chạm của sáu xúc nhập xứ^[4] nên phàm phu mê muội thiếu hiểu biết khởi lên cảm giác khổ hay lạc, đều từ xúc nhập xứ mà sanh khởi. Những gì là sáu? Đó là, nhãn xúc nhập xứ, nhĩ, tỷ, thiệt, thân và ý xúc nhập xứ.

Như vậy, này các Tỳ-kheo! Có ý giới, pháp giới^[5] và vô minh giới.^[6] Phàm phu mê muội thiếu hiểu biết, do sự tiếp xúc với vô minh^[7] nên khởi tưởng có,^[8] tưởng không, tưởng vừa có vừa không, tưởng ta hơn, tưởng ta bằng, tưởng ta kém, tưởng ta biết, tưởng ta thấy, tưởng biết như vậy, tưởng thấy như vậy, đều do sáu xúc nhập xứ mà sanh khởi.

Đối với sáu xúc nhập xứ này, vị Thánh đệ tử đa văn xa lìa vô minh mà sanh khởi minh, không sanh khởi tưởng có, tưởng không, tưởng vừa có vừa không, tưởng ta hơn, tưởng ta bằng, tưởng ta kém, tưởng ta biết, tưởng ta thấy. Biết như thật, thấy như thật rồi thì sự tiếp xúc với vô minh đã khởi lên từ trước bị tiêu diệt; về sau, tưởng tiếp xúc với minh^[9] sẽ sanh khởi.

Đức Phật nói kinh này xong, các Tỳ-kheo nghe lời Phật dạy đều hoan hỷ phụng hành.

***

Chú thích:

[1] Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.45. 0011b01). Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.63. 0016b13); S. 22.47 - III. 46.

[2] Nguyên tác: Ngũ thọ ấm (五受陰).

[3] Nguyên tác: Chư căn tăng trưởng (諸根增長), chỉ cho sự sinh thành ngũ căn.

[4] Nguyên tác: Lục xúc nhập xứ (六觸入處), còn gọi là “lục xúc xứ” (六觸處).

[5] Nguyên tác: Ý giới (意界), pháp giới (法界), hai giới trong 18 giới. Tham chiếu: Đa giới kinh 多界 經 (T.01. 0026.181. 0723b19).

[6] Nguyên tác: Vô minh giới (無明界), một trong 6 giới, đó là lạc giới, khổ giới, hỷ giới, ưu giới, xả giới và vô minh giới.

[7] Nguyên tác: Vô minh xúc (無明觸, avijjāsamphassa). Theo Câu-xá luận sớ 俱舍論疏 (T.41. 1822.10. 0607b24): Nhất thiết nhiễm xúc danh vô minh xúc (一切染觸名無明觸).

[8] Nguyên tác: Khởi hữu giác (起有覺).

[9] Nguyên tác: Minh xúc (明觸), đối lập của vô minh xúc (無明觸).