Quyển 1

15. PHIỀN NÃO VÀ CHẤP THỦ^[1]
 

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật ngụ tại vườn Cấp Cô Ðộc, trong rừng Kỳ-đà, thuộc nước Xá-vệ.

Bấy giờ, có vị Tỳ-kheo đi đến chỗ Phật, cúi lạy sát chân Ngài, đứng sang một bên rồi thưa:

– Lành thay! Bạch Thế Tôn! Nay xin Ngài hãy nói tóm tắt pháp trọng yếu cho con. Sau khi được nghe pháp, con sẽ một mình ở nơi thanh vắng, chuyên tâm tu tập, sống không buông lung. Sau khi chuyên tâm tu tập, sống không buông lung, con sẽ tư duy về mục đích của người thiện nam cạo bỏ râu tóc, chánh tín xuất gia, mặc áo cà-sa, rời xa gia đình, sống không gia đình là để ngay trong đời này chứng ngộ cứu cánh Phạm hạnh vô thượng, tự biết rằng: “Sự sanh của ta đã dứt, Phạm hạnh đã được thành tựu, việc cần làm đã làm xong, tự biết không còn tái sanh.”

Bấy giờ, Thế Tôn bảo Tỳ-kheo ấy:

– Lành thay! Lành thay! Thầy khéo nói lời này: “Nay xin Ngài hãy nói tóm tắt pháp trọng yếu cho con. Con được nghe pháp rồi sẽ một mình ở nơi thanh vắng, chuyên tâm tu tập, sống không buông lung. Sau khi chuyên tâm tu tập, sống không buông lung, con sẽ tư duy về mục đích mà người thiện nam cạo bỏ râu tóc, chánh tín xuất gia, mặc áo cà-sa, rời xa gia đình, sống không gia đình là để ngay trong đời này chứng ngộ cứu cánh Phạm hạnh vô thượng, tự biết rằng: ‘Sự sanh của ta đã dứt, Phạm hạnh đã được thành tựu, việc cần làm đã làm xong, tự biết không còn tái sanh.’” Có phải thầy đã nói như vậy chăng?

Tỳ-kheo bạch Phật:

– Đúng vậy, bạch Thế Tôn!

Đức Phật bảo Tỳ-kheo:

– Hãy lắng nghe! Hãy lắng nghe và khéo suy nghĩ! Ta sẽ giảng nói cho thầy. Này Tỳ-kheo! Nếu ai bị phiền não sai sử sẽ chết theo phiền não; chết theo phiền não là bị thủ trói buộc. Này Tỳ-kheo, nếu không bị phiền não sai sử thì không chết theo phiền não. Không chết theo phiền não thì đối với thủ được giải thoát.^[2]

Tỳ-kheo bạch Phật:

– Bạch Thế Tôn! Con đã biết. Bạch Thiện Thệ! Con đã hiểu.

Phật bảo Tỳ-kheo:

– Ta nói pháp này một cách vắn tắt, thầy hiểu nghĩa đó sâu rộng như thế nào?

Tỳ-kheo bạch Phật:

– Bạch Thế Tôn! Sắc bị phiền não sai sử, sắc chết theo phiền não. Đã bị phiền não sai sử và chết theo phiền não tức là bị trói buộc bởi thủ. Cũng vậy, thọ, tưởng, hành, thức bị phiền não sai sử thì chết theo phiền não. Đã bị phiền não sai sử và chết theo phiền não tức là bị trói buộc bởi thủ.

Bạch Thế Tôn! Nếu sắc không bị phiền não sai sử thì không chết theo phiền não. Không bị phiền não sai sử, không chết theo phiền não thì đối với thủ được giải thoát. Cũng vậy, thọ, tưởng, hành, thức không bị phiền não sai sử, không chết theo phiền não. Không bị phiền não sai sử, không chết theo phiền não thì đối với thủ được giải thoát.

Như vậy, bạch Thế Tôn! Bài pháp được Ngài nói vắn tắt và con hiểu nghĩa đó sâu rộng như vậy.

Phật bảo Tỳ-kheo:

– Lành thay! Lành thay! Này Tỳ-kheo! Ta nói pháp này một cách vắn tắt, thầy đã hiểu nghĩa đó sâu rộng. Vì sao như vậy? Vì sắc bị phiền não sai sử thì chết theo phiền não. Bị phiền não sai sử, chết theo phiền não thì bị trói buộc bởi thủ. Cũng vậy, thọ, tưởng, hành, thức bị phiền não sai sử thì chết theo phiền não. Bị phiền não sai sử, chết theo phiền não thì bị trói buộc bởi thủ.

Này Tỳ-kheo! Sắc không bị phiền não sai sử thì không chết theo phiền não. Không bị phiền não sai sử, không chết theo phiền não thì đối với thủ được giải thoát. Như vậy, thọ, tưởng, hành, thức không bị phiền não sai sử thì không chết theo phiền não. Không bị phiền não sai sử, không chết theo phiền não thì đối với thủ được giải thoát.

Bấy giờ, Tỳ-kheo ấy sau khi nghe Phật dạy xong, tâm rất hoan hỷ, lễ Phật rồi lui ra. Vị ấy sống một mình ở nơi thanh vắng, chuyên tâm tu tập, sống không buông lung. Sau khi chuyên tâm tu tập, sống không buông lung, vị ấy tư duy về mục đích của người thiện nam cạo bỏ râu tóc, chánh tín xuất gia, mặc áo cà-sa, rời xa gia đình, sống không gia đình là để ngay trong đời này được chứng ngộ cứu cánh Phạm hạnh vô thượng, tự biết rằng: “Sự sanh của ta đã dứt, Phạm hạnh đã được thành tựu, việc cần làm đã làm xong, tự biết không còn tái sanh.”

Bấy giờ, vị Tỳ-kheo ấy thành bậc A-la-hán, tâm được giải thoát.

***

Chú thích:
[1] Tựa đề đặt theo nội dung kinh. Tạp. 雜 (T.02. 0099.15. 0003a06). Tham chiếu: S. 22.36 - III. 36; S. 22.63-65 - III. 73-5.

[2] Tham chiếu: S. 22.63 - III. 73: “Ai chấp trước, này Tỷ-kheo, người ấy bị Ma trói buộc. Ai không chấp trước, người ấy được giải thoát khỏi Ác ma” (HT. Thích Minh Châu dịch).