29. KINH LỘ-GIÀ^[1]

Tôi nghe như vầy:

Một thời, đức Phật cùng với đại chúng một ngàn hai trăm năm mươi vị Tỳ-kheo du hóa trong nhân gian ở nước Câu-tát-la^[2] rồi đến phía Bắc thôn Bàla-môn Bà-la-bà-đề^[3] và dừng nghỉ ở rừng Thi-xá-bà.

Lúc ấy, có Bà-la-môn tên Lộ-già^[4] đang ở trong thôn^[5] Bà-la. Thôn này an vui, dân chúng sung túc, do Vua Ba-tư-nặc^[6] ban riêng cho ông ta để lo phần cúng tế Phạm thiên.

Vị Bà-la-môn này có cha mẹ từ bảy đời đến nay đều sống chân chánh, chưa bao giờ bị người khác gièm pha, đọc tụng thông suốt ba bộ Vệ-đà, phân biệt rành rẽ các loại kinh thư, lại giỏi về pháp xem tướng của bậc đại nhân, biết đoán điều lành dữ và thành thạo lễ nghi cúng tế.

Lộ-già nghe tin Sa-môn Cù-đàm là con dòng họ Thích đã xuất gia thành đạo, đang du hóa trong nhân gian, ở nước Câu-tát-la và dừng nghỉ ở rừng Thixá-bà. Ngài có danh tiếng lớn, lưu truyền khắp nhân gian, là Như Lai, bậc Chí Chân, Đẳng Chánh Giác, đầy đủ mười đức hiệu, ở giữa chư thiên và loài người, Ma và Thiên ma, Sa-môn, Bà-la-môn, tự thân chứng ngộ rồi thuyết pháp cho chúng sanh. Pháp ấy phần đầu, phần giữa và phần cuối đều thiện, đầy đủ cả nghĩa và văn, Phạm hạnh thanh tịnh. Lộ-già nghĩ: “Bậc Chân nhân như vậy nên đến thăm viếng. Hôm nay, ta nên đến đó để hầu thăm Ngài!”

[0113a06] Bấy giờ, Bà-la-môn liền ra khỏi thôn, đến rừng Thi-xá-bà, nơi đức Phật đang ngự. Sau khi thăm hỏi xong, ông ngồi sang một bên. Đức Phật vì ông mà thuyết pháp, mở bày, dạy bảo, khích lệ, khiến cho hoan hỷ.^[7] Nghe pháp xong, Bà-la-môn bạch Phật:

• Con kính thỉnh đức Thế Tôn và đại chúng sáng ngày mai đến nhà con thọ trai.

Đức Thế Tôn im lặng nhận lời. Bà-la-môn biết Phật đã hứa khả, liền đứng dậy, nhiễu vòng quanh Phật rồi ra về. Vừa đi cách Phật không xa, ông đã khởi lên ý nghĩ xấu ác rằng: “Các Sa-môn, Bà-la-môn biết nhiều thiện pháp, chứng đạt cũng nhiều nhưng không nói cho người khác, chỉ tự mình biết, không dạy cho người. Ví như người đã phá ngục cũ rồi lại tạo thêm ngục mới, đây là pháp tham, xấu ác, bất thiện!”

Thế rồi, Bà-la-môn trở về thôn Bà-la, ngay trong đêm đó sửa soạn đầy đủ các món ăn, thức uống thơm ngon. Đến giờ, ông bảo người thợ hớt tóc:

• Ngươi hãy thay ta đến rừng Thi-xá-bà, thưa với Sa-môn Cù-đàm rằng: “Bạch đức Thế Tôn! Giờ thọ trai đã đến,^[8] kính xin đức Thánh biết thời!”

Người thợ hớt tóc vâng lời liền đi đến chỗ Phật ngự, đảnh lễ sát chân Thế Tôn rồi thưa:

• Bạch đức Thế Tôn! Giờ thọ trai đã đến, kính xin đức Thánh biết thời!

Đức Thế Tôn liền đắp y, ôm bát cùng với một ngàn hai trăm năm mươi vị đệ tử đi đến thôn Bà-la. Người thợ hớt tóc đang theo hầu đức Thế Tôn, sửa áo bày vai phải rồi quỳ thẳng, chắp tay bạch Phật:

• Khi Bà-la-môn Lộ-già đi khỏi nơi Phật ngự không xa, liền khởi lên ý nghĩ xấu ác: “Các Sa-môn, Bà-la-môn biết nhiều thiện pháp, chứng đạt cũng nhiều nhưng không nói cho người khác, chỉ tự mình biết, không dạy cho người. Ví như người đã phá ngục cũ rồi lại tạo thêm ngục mới, đây là pháp tham, xấu ác, bất thiện!” Cúi xin đức Thế Tôn hãy diệt trừ ý nghĩ xấu ác ấy cho ông ta!

Đức Phật bảo người thợ hớt tóc:

• Đó là việc nhỏ, sẽ dễ dàng khai hóa.

Khi đến nhà Lộ-già, đức Thế Tôn ngồi vào chỗ đã được soạn sẵn. Lộ-già liền dâng thức ăn thịnh soạn, tự tay cúng dường lên Phật và chúng Tăng. Sau khi đức Phật thọ trai, thu xếp bát và rửa tay xong, Bà-la-môn liền lấy một ghế nhỏ ngồi trước đức Phật.

Phật bảo Lộ-già:

• Hôm qua, khi vừa rời khỏi chỗ của Ta không xa, ông đã khởi lên ý nghĩ xấu ác: “Các Sa-môn, Bà-la-môn biết nhiều thiện pháp, chứng đạt cũng nhiều nhưng không nói cho người khác, chỉ tự mình biết, không dạy cho người. Ví như người đã phá ngục cũ rồi lại tạo thêm ngục mới, đây là pháp tham, xấu ác, bất thiện!” Có thật ông đã nghĩ như vậy chăng?

[0113b04] Lộ-già đáp:

• Thưa vâng, đúng là như thế!

Đức Phật bảo:

• Ông không nên khởi lên ý nghĩ xấu ác như thế. Vì sao như vậy? Vì ở đời có ba hạng thầy có thể nhìn vào đó để tự răn mình.^[9] Ba hạng thầy nào?

Thứ nhất, là hạng thầy cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia tu đạo, ở trong đời này lẽ ra có thể diệt trừ phiền não, tăng trưởng lợi ích, đạt được pháp thượng nhân. Thế nhưng trong đời hiện tại, vị ấy không thể diệt trừ phiền não, không đạt được pháp thượng nhân, đạo nghiệp của mình chưa thành tựu mà đã nói pháp cho các đệ tử, khiến cho các đệ tử không cung kính, không hầu hạ mà chỉ cùng nương tựa và sống chung với nhau.

Này Lộ-già! Các đệ tử của vị đó nói với thầy mình: “Nay thầy cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia tu đạo, ở trong đời này lẽ ra có thể diệt trừ phiền não, đạt được pháp thù thắng của bậc Thượng nhân. Thế nhưng trong đời hiện tại, thầy không thể trừ được phiền não, không đạt được pháp thù thắng của bậc Thượng nhân, đạo nghiệp của mình chưa thành tựu mà đã nói pháp cho hàng đệ tử, khiến cho các đệ tử không cung kính, không hầu hạ, không cúng dường, chỉ cùng nương tựa và sống chung mà thôi!”

Này Lộ-già! Cũng như người phá ngục cũ rồi lại tạo thêm ngục mới, đây gọi là pháp tham, ô nhiễm, bất thiện. Đó là hạng thầy thứ nhất có thể nhìn vào đó để tự răn mình: Phải theo cách sống^[10] của Thánh hiền, cách sống đúng giới luật, cách sống có oai nghi và cách sống hợp hoàn cảnh.

Thứ hai, là hạng thầy cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia tu đạo, ở trong đời hiện tại lẽ ra có thể diệt trừ được phiền não, tăng trưởng lợi ích và đạt được pháp thượng nhân. Thế nhưng trong đời hiện tại, vị ấy không thể diệt trừ phiền não, tuy có đạt được một ít pháp thù thắng của bậc Thượng nhân, tuy đạo nghiệp của mình chưa thành nhưng đã nói pháp cho đệ tử, khiến cho các đệ tử không cung kính, không hầu hạ, chỉ cùng nương tựa và sống chung với nhau mà thôi.

Này Lộ-già! Các đệ tử đó nói với thầy mình: “Nay thầy cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia tu đạo, ở trong đời hiện tại lẽ ra có thể diệt trừ được các phiền não, đạt được pháp của bậc Thượng nhân. Thế nhưng trong đời hiện tại, thầy không thể diệt trừ các phiền não, tuy có đạt một ít pháp của bậc Thượng nhân nhưng đạo nghiệp của mình chưa thành tựu mà đã vì đệ tử nói pháp, khiến cho các đệ tử không cung kính, không hầu hạ, không cúng dường mà chỉ cùng nương tựa sống chung với nhau mà thôi!” Này Lộ-già! Cũng như người đi sau lưng kẻ khác rồi lấy tay xoa lưng cho họ, đây gọi là pháp tham, ô nhiễm và bất thiện. Đó là hạng thầy thứ hai, có thể nhìn vào đó để tự răn mình, phải theo cách sống của Thánh hiền, cách sống đúng giới luật, cách sống có oai nghi và cách sống hợp hoàn cảnh.

[0113c03] Lại nữa Lộ-già, thứ ba là hạng thầy cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia tu đạo, ở trong đời hiện tại lẽ ra có thể diệt trừ phiền não, tăng trưởng lợi ích, đạt được pháp của bậc Thượng nhân. Thế nhưng trong đời hiện tại, vị ấy không thể diệt trừ được phiền não, tuy có đạt được một ít pháp của bậc Thượng nhân nhưng việc lợi mình chưa thành tựu mà đã nói pháp cho đệ tử, khiến cho các đệ tử cung kính, hầu hạ, cùng nương tựa và sống chung với nhau. 

Này Lộ-già, đệ tử của vị ấy nói với thầy mình: “Nay thầy đã cạo bỏ râu tóc, mặc ba pháp y, xuất gia tu đạo, ở trong đời hiện tại lẽ ra có thể diệt trừ phiền não, đạt được ít nhiều pháp của bậc Thượng nhân. Thế nhưng trong đời hiện tại, thầy không thể diệt trừ được phiền não, tuy có đạt được ít nhiều pháp của bậc Thượng nhân nhưng việc lợi mình chưa thành tựu mà đã nói pháp cho đệ tử, khiến cho các đệ tử cung kính, hầu hạ, cùng nương tựa và sống chung với nhau.” Này Lộ-già, ví như người từ bỏ việc cày ruộng của mình lại đi cày ruộng cho người khác, đây là pháp tham, ô nhiễm, xấu xa. Đó là hạng thầy thứ ba, có thể nhìn vào đó để tự răn mình, phải theo cách sống của Thánh hiền, cách sống đúng giới luật, cách sống có oai nghi và cách sống hợp hoàn cảnh.

Này Lộ-già! Có một hạng người duy nhất ở đời được tôn trọng, không lệ thuộc thế gian, không hề bị lay động. Hạng người duy nhất đó là ai? Đó là Như Lai, bậc Chí Chân, Đẳng Chánh Giác thị hiện ở đời,... cho đến chứng được Ba minh, diệt trừ vô minh, phát sanh trí tuệ sáng suốt, trừ bỏ các sự tối tăm, phóng ánh sáng đại pháp, chứng đắc Lậu tận trí. Vì sao như vậy? Vì do siêng năng, chuyên niệm, không quên, thích ở nơi thanh vắng mà được như thế. Này Lộgià! Đó là hạng người duy nhất ở đời được tôn trọng, không lệ thuộc thế gian, không hề bị lay động.

Này Lộ-già! Có bốn quả vị Sa-môn. Những gì là bốn? Đó là quả vị Tuđà-hoàn, quả vị Tư-đà-hàm, quả vị A-na-hàm và quả vị A-la-hán. Thế nào Lộ-già? Có người nghe pháp, đáng lẽ sẽ chứng được bốn quả vị Sa-môn này nhưng nếu có người ngăn lại, nói: “Không nên thuyết pháp cho người này nghe!” Nếu vị pháp sư nghe theo lời ấy thì người kia có được nghe pháp để được chứng quả không?

• Thưa, không được!

• Nếu không được chứng quả thì có được sanh thiên không?

• Thưa, cũng không được!

• Ngăn pháp sư thuyết pháp, khiến người kia không được chứng quả, không được sanh thiên thì đó là tâm thiện hay tâm bất thiện?

• Thưa, tâm bất thiện!

• Người có tâm bất thiện sẽ sanh vào đường lành hay bị đọa vào đường dữ?

• Thưa, sẽ bị đọa vào đường dữ!

[0114a01] – Này Lộ-già! Ví như có người nói với Vua Ba-tư-nặc: “Quốc độ này là của Đại vương, những tài vật trong đó Đại vương hãy dùng hết, chớ cho kẻ khác!” Thế nào Lộ-già? Nếu vua nghe theo lời đó thì sẽ chấm dứt việc cung cấp cho người khác đúng không?

• Thưa, sẽ chấm dứt!

• Chấm dứt sự cung cấp cho người khác là tâm thiện hay bất thiện?

• Thưa, tâm bất thiện!

• Người có tâm bất thiện sẽ sanh vào đường lành hay bị đọa vào đường dữ?

• Thưa, bị đọa vào đường dữ!

• Này Lộ-già, việc này cũng vậy. Nếu có người nghe pháp, lẽ ra sẽ chứng được bốn quả Sa-môn nhưng nếu có người ngăn: “Không nên vì người này mà thuyết pháp!” Nếu vị pháp sư nghe theo lời ấy thì người kia có được nghe pháp để được chứng quả không?

• Thưa, không được!

• Không chứng quả thì có được sanh thiên không?

• Thưa, cũng không được!

• Ngăn pháp sư thuyết pháp khiến người kia không được đạo quả, không được sanh thiên, đó là tâm thiện hay bất thiện?

• Thưa, tâm bất thiện!

• Người tâm bất thiện thì được sanh vào đường lành hay bị đọa vào đường dữ?

• Thưa, bị đọa vào đường dữ!

• Này Lộ-già, nếu có người nói với ông: “Tài vật ở trong thôn Bà-la-bà-đề này ông hãy tự dùng, không nên cho kẻ khác. Vật của mình đáng dùng thì cho người khác làm gì?” Lộ-già, ông nghĩ thế nào? Lời nói đó nếu được chấp nhận thì có chấm dứt việc cung cấp cho người khác không?

• Thưa, sẽ chấm dứt!

• Bảo người chấm dứt sự cung cấp cho người khác là tâm thiện hay bất thiện?

• Thưa, tâm bất thiện!

• Người có tâm bất thiện thì sanh vào đường lành hay bị đọa vào đường dữ?

• Thưa, bị đọa vào đường dữ!

• Này Lộ-già, việc này cũng thế, người nghe pháp lẽ ra sẽ chứng được bốn quả vị Sa-môn nhưng nếu có người nói: “Chớ nên thuyết pháp cho người khác!” Nếu vị pháp sư nghe theo lời nói ấy thì người kia có được nghe pháp để được chứng quả không?

• Thưa, không được!

• Nếu không chứng quả thì có được sanh thiên không?

• Thưa, cũng không!

• Ngăn người khác thuyết pháp khiến không chứng được quả vị, không được sanh thiên, đó là tâm thiện hay bất thiện?

• Thưa, tâm bất thiện!

• Người có tâm bất thiện thì sanh vào đường lành hay bị đọa vào đường dữ?

• Thưa, bị đọa vào đường dữ!

Bấy giờ, Bà-la-môn Lộ-già bạch Phật:

• Con xin quy y Phật, quy y Pháp và quy y Tăng. Xin cho phép con được làm ưu-bà-tắc ở trong giáo pháp của Ngài! Từ nay về sau, con nguyện suốt đời không sát sanh, không trộm cướp, không tà dâm, không nói dối và không uống rượu.

Đức Phật thuyết pháp xong, Bà-la-môn Lộ-già nghe lời Phật dạy hoan hỷ phụng hành.^[11]