Tam tạng Thánh điển PGVN 07  » Kinh Tam tạng Thượng tọa bộ 07 »

Kinh Tiểu Bộ Quyển 3 
(Khuddaka Nikāya)
NGUYÊN TÂM - TRẦN PHƯƠNG LAN dịch

Mục Lục

§468. CHUYỆN ÐẠI VƯƠNG JANASANDHA (Janasandhajātaka) (J. IV. 176)

Chúa tể Jana nói thế này...

Chuyện này bậc Ðạo sư kể trong lúc trú ngụ tại Kỳ Viên về việc giáo hóa quốc vương xứ Kosala.

Có một thời, dân chúng bảo rằng vua mê đắm quyền lực, buông mình vào các ác dục, không trị nước công minh và ngày càng xao lãng việc đến yết kiến đức Phật. Một ngày kia, vua nhớ đến đấng Thập Lực liền suy nghĩ: “Ta phải đến viếng Ngài.” Vì vậy sau khi điểm tâm, vua ngự lên chiếc vương xa lộng lẫy tiến về tinh xá, đảnh lễ Ngài và ngồi xuống. Ðức Phật hỏi:

– Thưa Ðại vương, thế nào? Ðã lâu Ðại vương không đến đây?

Vua đáp:

– Bạch Thế Tôn, trẫm quá bận việc nên không có dịp đến đây hầu cận Thế Tôn.

Ðức Phật bảo:

– Thưa Ðại vương, xao lãng việc đến gặp các bậc Chánh Ðẳng Giác như Ta thật là không đúng, Ta là một vị Phật ở ngay trong một tinh xá trước mặt, có thể khuyến giáo Ðại vương. Một vị vua phải cai trị sáng suốt trong mọi phận sự quân vương, đối với thần dân như cha mẹ đối với con, từ bỏ mọi ác đạo, không bao giờ quên lãng thập vương pháp (mười đức tính của vị minh quân). Khi một vị vua chân chính, các triều thần vây quanh cũng chân chính noi gương. Thật thế, nếu theo lời giáo huấn của Ta mà Ðại vương đã cai trị chân chính thì cũng không lạ gì. Còn những bậc Hiền tài ngày xưa, ngay khi cả thời chưa có một bậc Ðạo sư để giáo hóa vua chúa nhưng nhờ vào tri kiến riêng của chính mình, các vua đó đã được an trú vào việc thực hành ba thiện nghiệp, thuyết pháp cho đám đông dân chúng và cùng các tùy tùng lên cộng trú với các hội chúng ở cõi trời.

Cùng với các lời này, theo sự thỉnh cầu của vua, bậc Ðạo sư kể một chuyện quá khứ.

***

Một thời, khi Vua Brahmadatta trị vì Ba-la-nại, Bồ-tát sinh ra làm vị vương tử của chánh hậu. Cha mẹ ngài đặt tên ngài là Vương tử Janasandha.

Bấy giờ, khi đến tuổi trưởng thành và trở về từ Takkasilā, nơi ngài đã hoàn tất việc học tập, vua ra lệnh đại xá cho các tù nhân và phong ngài chức phó vương. Sau đó, khi vua cha băng hà, ngài lên ngôi vua và ra lệnh xây sáu bố thí đường ở bốn cổng thành, giữa thành và tại cung môn. Cứ mỗi ba ngày, ngài phân phát sáu trăm ngàn đồng tiền và làm chấn động toàn cõi Diêm-phù-đề vì việc đại bố thí của ngài. Ngài mở cửa ngục ra thả hết tội nhân, phá bỏ những pháp trường, ngài che chở cho mọi người bằng bốn thiện pháp.^[7] Ngài giữ ngũ giới, hành trì ngày trai giới và cai trị rất công chính. Thỉnh thoảng ngài hội họp quần thần lại và thuyết pháp cho họ:

– Các khanh hãy bố thí, trì giới, tu tâm, lo làm ăn buôn bán, lúc còn trẻ lo học nghề, tích lũy của cải, đừng làm gì lừa đảo dân làng hoặc nói lời đâm thọc, đừng hung dữ thô ác, hãy làm bổn phận với cha mẹ, sống trong gia đình hãy tôn trọng các bậc trưởng thượng!

Như vậy, ngài khuyến khích quần chúng giữ chánh mạng. Vào một ngày trai giới trăng tròn kia, sau khi đã hành trì ngày trai giới trọn vẹn, ngài tự nhủ: “Ta sẽ thuyết pháp cho đại chúng để luôn luôn làm tăng trưởng lợi lạc cho họ và khiến họ tinh cần trong cuộc sống.” Sau đó, ngài ra lệnh đánh trống lên, bắt đầu với các cung phi, sau đó toàn thể dân chúng trong thành tụ tập lại. Tại sân chầu, ngài ngự trên một sàng tọa lộng lẫy đặt riêng biệt trong một ngôi đình được tô điểm toàn châu báu và thuyết pháp bằng những lời này:

– Hỡi dân chúng trong kinh thành, trẫm sẽ tuyên thuyết cho các ngươi nghe những việc gì làm cho các ngươi đau khổ và những việc gì không làm cho các ngươi đau khổ. Hãy tỉnh giác, chú tâm nghe và khéo tác ý!

***

Bậc Ðạo sư mở khuôn miệng là khuôn vàng thước ngọc, chứa đầy chân lý, thuyết rõ bài pháp với giọng ngọt ngào như mật cho vua xứ Kosala:

49. Chúa tể Jana nói thế này,

Có mười điều đúng thật như vầy,

Nếu người quên việc thi hành chúng,

Thì kẻ đó liền chịu khổ ngay.

50. Không tạo, chẳng tích trữ đúng thời,

Lòng kia giày xéo khổ đau hoài,

Về sau hối tiếc vì suy nghĩ,

“Không kiếm giàu sang thuở trước rồi.”

51. Với người không học, sống gian lao,

Suy nghĩ, ăn năn, nó khổ sầu,

Kiến thức mà nay cần sử dụng,

Nó không thèm học trước đi nào.

52. Hai lưỡi ngày xưa chẳng thật thà,

Vọng ngôn, ỷ ngữ chẳng nhân từ,

Xưa ta độc ác và cay nghiệt,

Nay thấy nhân duyên khổ đó mà.

53. Xưa ta sát hại thật hung tàn,

Chẳng chúng sanh nào được phát ban,

Vì việc đáng khinh này [tự nhủ],

Nay ta phải chịu lắm buồn than.

54. Nó nghĩ xưa ta lắm thiếp thê,

Ta đành mắc nợ những người kia,

Vì ta bỏ chúng theo nàng khác,

Việc ấy nay ta hối tiếc ghê.

55. Xưa đã chứa đầy thức uống ăn,

Nay buồn nó hối tiếc vô ngần,

Nghĩ rằng nó chẳng bao giờ cả

Thuở trước đem ban bố một lần.

56. Nó khổ vì khi có thể làm,

Nó không lo phụng dưỡng chăm nom,

Mẹ cha nay đã thành già yếu,

Tuổi trẻ ngày nay đã lụi tàn.

57. Vì đã khinh thường vị giáo sư,

Những người khuyên bảo hoặc ông cha,

Cố làm nó đạt tròn tâm nguyện,

Việc ấy gây đau khổ xót xa.

58. Ðối với Sa-môn quá hững hờ,

Nhiều nhà tu khổ hạnh ngày xưa,

Sống đời thánh thiện và thông thái,

Khiến nó ăn năn tự bấy giờ.

59. Khổ hạnh thực thi thật tốt lành,

Thiện nhân thường vẫn được tôn vinh,

Trước kia nó chẳng làm điều đó,

Nay phải buồn khi kể chuyện mình.

60. Mười điều nhờ trí tuệ khôn ngoan,

Người thực hiện cho được vẹn toàn,

Ðối với mọi người làm phận sự,

Sẽ không hề phải chịu ăn năn.

Như vậy, cứ mỗi tháng hai lần, bậc Ðại sĩ thuyết giáo theo đường lối ấy cho đại chúng. Và đại chúng được an trú vào giáo pháp của ngài, hoàn thành mười thiện pháp này nên được sinh lên thiên giới.

***

Khi bậc Ðạo sư chấm dứt pháp thoại này, Ngài bảo:

– Thưa Ðại vương, như vậy, các bậc Trí nhân ngày xưa dù chưa được dạy bảo mà chỉ do trí tuệ riêng của mình đã thuyết pháp và an trú đại chúng vào con đường đưa đến thiên giới.

Cùng với những lời này, Ngài nhận diện tiền thân:

– Vào thời ấy, các đệ tử của Như Lai là dân chúng và Ta chính là Vua Janasandha.