§330. CHUYỆN THỬ THÁCH GIỚI ĐỨC (Sīlavīmaṁsajātaka) (J. III. 100)

Quyền lực trên đời khó sánh tày...

Chuyện này do bậc Ðạo sư kể khi Ngài trú tại Kỳ Viên về một Bà-la-môn từng thử thách đức hạnh của mình.

Hai câu chuyện tương tự có cùng tựa Chuyện thử thách giới đức^[10] đã được kể trước đây. Ở đây, Bồ-tát là vị giáo sĩ hoàng gia của vua xứ Ba-la-nại.

***

Ðể thử thách đức hạnh của mình, luôn trong ba ngày, mỗi ngày ngài lấy một đồng tiền trong kho của vua. Ngài bị cáo là ăn trộm và bị đưa ra trước nhà vua. Ngài nói:

117. Quyền lực trên đời khó sánh tày,

Ðức hiền uy lực diệu kỳ thay,

Khi mang lấy dáng dấp hiền hậu,

Rắn độc tránh điều tổn hại ngay.

Sau khi ca ngợi đức hạnh bằng bài kệ trên và được vua thỏa ý, ngài sống đời tu khổ hạnh. Bấy giờ, có một con diều hâu chộp được một miếng thịt trong một hàng bán thịt kia, cắp thịt vào chân và bay vù lên không. Bọn chim liền vây lấy nó, tấn công nó bằng chân, bằng vuốt và mỏ. Không chịu nổi đau đớn, diều hâu ấy đành thả miếng thịt. Một con khác chộp lấy thịt, con này cũng bị tấn công, bị đau như trước đành thả rơi miếng thịt. Rồi một con khác sà xuống vồ miếng thịt. Hễ con nào được thịt thì bị đám còn lại đuổi theo và con nào nhả thịt ra thì được yên thân. Bồ-tát thấy thế liền nghĩ: “Những tham dục của chúng ta cũng giống như những miếng thịt. Ai nắm lấy chúng thì bị đau khổ, ai thả chúng ra thì được an bình.”

Và ngài đọc bài kệ thứ hai:

118. Chim cắt đang khi có thức ăn,

Bọn chim mồi đến mổ đau ran,

Khi chim đành thả rơi phần thịt,

Bọn chúng liền thôi, chẳng ngó ngàng.

Rồi vị khổ hạnh đi ra khỏi thành phố. Trên đường rong ruổi, ngài đến một ngôi làng kia và vào lúc chiều tối, ngài nằm nghỉ trong nhà của một người nọ.

Bấy giờ, có một nữ tỳ tên Piṅgalā hẹn hò với một nam nhân: “Anh hãy đến vào giờ ấy, giờ ấy...” Sau khi rửa chân cho chủ và gia đình chủ, và khi mọi người đều nằm ngủ, cô ta ngồi ở bậc cửa chờ tình nhân đến. Suốt canh một và canh hai cô đều tự bảo: “Bây giờ chàng sắp đến rồi!” Nhưng khi trời sáng, cô hết hy vọng và tự bảo: “Thế là chàng không đến!” Rồi cô ta nằm xuống và ngủ ngon.

Bồ-tát thấy chuyện xảy ra như thế liền tự bảo: “Người phụ nữ này từng ngồi quá lâu như thế hy vọng người tình sẽ đến; nhưng bây giờ nàng biết anh ta không đến, trong cơn thất vọng, nàng ngủ thật an bình.” Thế là ngài nghĩ rằng trong một thế giới xấu xa, hy vọng mang đến sầu khổ thì thất vọng mang lại an bình. Ngài liền đọc bài kệ thứ ba:

119. Vui thay mơ ước được hoàn thành,

Trái ngược dường bao, mộng vỡ nhanh,

Hy vọng tiêu tan, dù chán nản,

Piṅgalā đấy, ngủ an lành.

Ngày hôm sau, ngài ra khỏi làng và đi vào một khu rừng trông thấy một vị ẩn sĩ đang ngồi trên đất chuyên tâm thiền định. Ngài nghĩ: “Ở đời này và cả đời sau, không có hạnh phúc nào hơn niềm cực lạc của thiền định.”

Rồi ngài đọc bài kệ thứ tư:

120. Ở cõi này hay ở cõi nào,

Không gì vượt hỷ lạc thiền đâu,

Kẻ nào miệt mài tu thanh tịnh,

Thân được bình an, hại chẳng vào.

Thế rồi ngài đi sâu vào rừng, sống cuộc đời ẩn dật của một vị rishi (tiên nhân chứng đạo), phát huy thắng trí do thiền định rồi được vào cõi Phạm thiên.

***

Thuyết giảng xong, bậc Ðạo sư nhận diện tiền thân:

– Bấy giờ, vị giáo sĩ nọ chính là Ta.

1. Xem Dh. v. 61. ↑

2. Xem J. II. 282, Maṇikaṇṭhajātaka (Chuyện vua rắn Maṇikaṇṭha), số §253. ↑

3. Xem Mv. V. 184. ↑

4. Xem Mv. VIII. 305. ↑

5. Tham chiếu: Dh. v. 394; J. I. 480, Godhajātaka (Chuyện con kỳ nhông), số §138; J. II. 382, Romakajātaka (Chuyện chim bồ câu), số §277; Pháp cú kinh “Phạm chí phẩm” 法句經梵志品 (T.04. 0210.35. 0572b20); Xuất diệu kinh “Phạm chí phẩm” 出曜經梵志品 (T.04. 0212.34. 0768c14); Pháp tập yếu tụng kinh “Phạm chí phẩm” 法集要頌經梵志品 (T.04. 0213.33. 0798a01). ↑

6. Bản Tích Lan và Thái Lan viết Kākātijātaka. Bản CST viết Kākavatījātaka. Xem J. III. 188, Sussondijātaka (Chuyện Hoàng hậu Sussondī), số §360. ↑

7. Xem J. V. 413, Kuṇālajātaka (Chuyện chim chúa Kuṇāla), số §536. ↑

8. Kim Sí điểu, chim thần Cánh Vàng. ↑

9. Xem J. IV. 22, Cullabodhijātaka (Chuyện Trí giả Cullabodhi), số §443. ↑

10. Xem J. I. 370, Sīlavīmaṁsanajātaka (Chuyện thử thách giới đức), số §86; J. II. 430, Sīlavīmaṁsajātaka, số §290. ↑