§270. CHUYỆN CON CHIM CÚ (Ulūkajātaka) (J. II. 350)

Cú là vua của các loài chim...

Chuyện này bậc Ðạo sư kể lúc Ngài trú tại Kỳ Viên về sự tranh chấp giữa quạ và cú.

Vào thời kỳ ấy, ban ngày quạ thường ăn thịt cú, còn ban đêm cú lại bay tới cắn đứt đầu quạ khi quạ đang ngủ và giết đi.

Có một Tỷ-kheo sống trong một cái cốc ở vùng lân cận Kỳ Viên, mỗi lúc quét dọn thường phải đổ cả bảy tám chậu đầy đầu quạ rớt từ trên cây xuống. Vị ấy đem sự việc kia kể lại cho các Tỷ-kheo nghe.

Thế là trong pháp đường, các Tỷ-kheo bắt đầu bàn tán về chuyện ấy.

– Này Hiền hữu, vị Tỷ-kheo kia thấy nhiều đầu quạ quá, mỗi ngày phải đem chúng đổ đi ngay chỗ mình ở!

Bậc Ðạo sư đi vào hỏi xem các Tỷ-kheo đang ngồi thảo luận việc gì. Họ kể cho Ngài nghe và hỏi tiếp rằng sự tranh chấp giữa quạ và cú đã xảy ra từ bao lâu rồi. Bậc Ðạo sư trả lời:

– Từ thời nguyên thủy.

Rồi Ngài kể cho họ nghe một câu chuyện đời xưa.

***

Ngày xưa, loài người sống trong thời nguyên thủy, họp nhau lại và bầu một người đẹp đẽ, có tướng tốt, oai nghi hoàn hảo lên làm vua. Các loài bốn chân cũng tụ họp lại và bầu sư tử làm vua. Loài cá dưới biển cũng chọn vua là con cá tên Ānanda.

Thế rồi, tất cả chim chóc trên dãy Tuyết Sơn cũng tụ họp nhau lại trên một phiến đá phẳng và kêu lên:

– Loài người đã có một ông vua, loài thú và loài cá cũng đã có, còn chim chóc chúng ta thì không. Chúng ta không thể sống hỗn loạn được, chúng ta cũng phải chọn một ông vua. Hãy chọn một con chim xứng đáng với ngôi vua!

Chúng tìm kiếm một con chim như vậy và chọn một con cú. “Ðây là con chim mà chúng ta muốn”, chúng bảo thế và một con chim tuyên bố ba lần cho cả bọn biết rằng sẽ có một cuộc bầu cử về việc đó. Sau khi kiên nhẫn nghe thông báo hai lần, đến lần thứ ba, một con quạ đứng dậy la lên:

– Khoan đã, khi anh ta đang được tôn lên làm vua mà mặt mày còn như thế kia, huống chi khi anh ta giận dữ thì trông như thế nào nữa? Nếu anh ta nhìn chúng ta đang giận dữ thì chúng ta cũng tan xác như mè rán trên chảo nóng mà thôi. Tôi không muốn tôn anh ta làm vua đâu.

Và để tán rộng điều này, quạ đọc bài kệ đầu:

58. Cú là vua của các loài chim,

Xin phép, cho tôi tỏ nỗi niềm.

Chấp thuận cho quạ được nói, bọn chim đọc tiếp bài kệ thứ hai:

59. Giữa bọn trẻ kia, xin cứ nói,

Mong sao tốt đẹp, tỏ tường thêm!

Ðược cho phép nói, quạ đọc bài kệ thứ ba:

60. Trân trọng trình bày ý của tôi,

Tôi đây chẳng muốn cú lên ngôi,

Hãy nhìn mặt mũi kia như thế,

Hắn sẽ làm gì lúc giận sôi?

Ðoạn quạ bay bổng lên không và kêu:

– Tôi chẳng thích thế đâu! Tôi chẳng thích thế đâu!

Cú bay lên đuổi theo quạ. Từ đấy về sau, cả hai đều nuôi lòng hận thù nhau. Còn lũ chim kia chọn một con ngỗng trời vàng lên làm vua rồi giải tán.

***

Khi kể xong pháp thoại này, bậc Ðạo sư tuyên thuyết tứ đế và nhận diện tiền thân:

– Lúc bấy giờ, con ngỗng trời được chọn làm vua chính là Ta vậy.

1. Bản Tích Lan và CST viết Padumavagga, nghĩa là Phẩm Hoa sen. ↑

2. Xem J. III. 228, Kāliṅgabodhijātaka (Chuyện Vua Kāliṅga và cây Bồ-đề), số §479. ↑

3. Xem J. IV. 314, Surucijātaka (Chuyện Đại vương Suruci), số §489; Thag. v. 163, Bhaddajittheragāthā (Kệ ngôn của Trưởng lão Bhaddaji); Mv. V. 19; Divy. 57. ↑

4. Xem J. IV. 314, Surucijātaka (Chuyện Đại vương Suruci), số §489. ↑

5. Xem J. I. 249, Ārāmadūsakajātaka (Chuyện kẻ làm hại vườn), số §46. ↑

6. Tham chiếu: Dh. v. 363; Pháp cú kinh “Ngôn ngữ phẩm” 法句經言語品 (T.04. 0210.8. 0561c15); Pháp cú kinh “Sa-môn phẩm” 法句經沙門品 (T.04. 0210.34. 0571c29); Xuất diệu kinh “Phỉ báng phẩm” 出曜經誹謗品 (T.04. 0212.9. 0663c18); Pháp tập yếu tụng kinh “Ngữ ngôn phẩm” 法集要頌經語言品 (T.04. 0213.8. 0781b03). ↑