§248. CHUYỆN THÍ DỤ VỀ CÂY KIṀSUKA (Kiṁsukopamajātaka) (J. II. 265)

Tất cả các con ta...

Câu chuyện này, khi ở Kỳ Viên, bậc Ðạo sư kể về Kinh Thí dụ cây kiṁsuka (Kiṁsukopamasuttanta).

Một hôm, bốn Tỷ-kheo đi đến gặp đức Như Lai và xin đề tài thiền quán để tu tập. Bậc Ðạo sư gợi ý cho các vị ấy về đề tài thiền quán. Họ nhận được đề tài thiền quán sáu xứ, đi về trú xứ của mình. Một vị trong số họ liễu tri sáu xứ, đã chứng quả A-la-hán; còn một vị liễu tri năm uẩn; một vị liễu tri bốn đại; một vị liễu tri mười tám giới; tất cả đều chứng quả A-la-hán.

Bốn vị Tỷ-kheo trình lên bậc Ðạo sư các quả chứng của mình. Khi ấy, một Tỷ-kheo khởi lên tư tưởng: “Những đề tài thiền quán này có khả năng đưa đến Niết-bàn, vì sao tất cả lại đạt được quả A-la-hán?”, và vị này hỏi bậc Ðạo sư.

Ngài đáp:

– Này các Tỷ-kheo, sự kiện này có khác gì những người anh em thấy cây kiṁsuka.

Nói vậy xong, theo lời yêu cầu của họ, bậc Ðạo sư kể câu chuyện quá khứ.

***

Thuở xưa, khi Vua Brahmadatta trị vì Ba-la-nại, vua có bốn con trai. Một hôm, họ gọi người đánh xe và nói:

– Này bạn, chúng tôi muốn thấy cây kiṁsuka. Hãy chỉ cây ấy cho chúng tôi!

Người đánh xe nói:

– Lành thay, tôi sẽ chỉ!

Nhưng người đánh xe không chỉ cây ấy cho bốn người cùng một lần. Anh ta đem người anh cả lên xe đi vào rừng, và chỉ cây kiṁsuka vào thời nó chỉ là một thân cây với các nụ mới mọc, rồi nói:

– Ðây là cây kiṁsuka.

Sau đó, anh ta chỉ cho người thứ hai một cây kiṁsuka có lá còn xanh, rồi chỉ cho người thứ ba một cây đang trổ hoa, và chỉ cho người thứ tư một cây kiṁsuka đã sanh trái.

Sau một thời gian, bốn anh em ngồi với nhau, và nói câu chuyện này:

– Cây kiṁsuka giống như cây gì?

Một người nói:

– Giống như một khúc cây bị cháy!

Người thứ hai nói:

– Giống như cây bàng!

Người thứ ba nói:

– Giống như miếng thịt!

Người thứ tư nói:

– Giống như cây keo!

Họ không đồng ý với câu trả lời của mỗi người, liền đi đến vua cha và hỏi:

– Thưa Phụ vương, cây kiṁsuka giống cây gì?

Vua cha nói:

– Các con trả lời thế nào?

Và họ trình bày với vua cha câu trả lời của mình.

Vua nói:

– Bốn con đã thấy cây kiṁsuka. Nhưng khi người đánh xe chỉ cây kiṁsuka cho các con, các con không phân tích và hỏi: “Trong thời gian này, cây kiṁsuka giống cái gì? Trong thời gian khác, cây kiṁsuka giống cái gì?” Do không hỏi vậy nên các con sinh nghi ngờ.

Rồi vua đọc bài kệ đầu:

196. Tất cả các con ta, Ðã thấy kiṁsuka,

Nhưng chính ở nơi đây, Cái gì làm con nghi?

Không hỏi người đánh xe, Cây ấy ở thời nào?

***

Sau khi nêu rõ sự việc, bậc Ðạo sư nói:

– Này các Tỷ-kheo, giống như bốn anh em ấy, vì không biết phân tích và không hỏi nên sinh nghi ngờ đối với cây kiṁsuka; cũng vậy, các ông đã phát sinh nghi ngờ về Chánh pháp này.

Rồi bậc Chánh Ðẳng Giác đọc bài kệ thứ hai:

197. Như vậy những kẻ nào, Thiếu hiểu biết Chánh pháp,

Cũng phát sinh nghi ngờ, Ðối với các Chánh pháp,

Giống như các anh em, Với cây kiṁsuka.

***

Khi bậc Ðạo sư thuyết pháp thoại này xong, Ngài nhận diện tiền thân như sau:

– Bấy giờ, vua xứ Ba-la-nại là Ta vậy.