§210. CHUYỆN CON CHIM GÕ MÕ (Kandagalakajātaka)^[7] (J. II. 162)

Này bạn, cây gì đây...

Câu chuyện này, khi ở Trúc Lâm, bậc Ðạo sư kể về sự bắt chước bậc Thiện Thệ.

Lúc bấy giờ, bậc Ðạo sư nghe Devadatta (Ðề-bà-đạt-đa) bắt chước bậc Thiện Thệ, Ngài nói:

– Này các Tỷ-kheo, không phải chỉ nay Devadatta mới bắt chước Ta và bị hại. Thuở xưa, kẻ ấy cũng đã làm như vậy rồi.

Rồi bậc Ðạo sư kể câu chuyện quá khứ.

***

Thuở xưa, khi Vua Brahmadatta trị vì Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra làm con chim gõ mõ ở khu vực Tuyết Sơn. Bồ-tát kiếm ăn ở trong rừng cây keo gai và có tên là Khadiravaniya (chim gõ mõ ở rừng cây keo). Bồ-tát có một con chim bạn tên là Kandagalaka (chim ăn cây mềm), và con chim này kiếm ăn trong một khu rừng đầy trái tốt.

Một hôm, con chim này đi đến gặp Khadiravaniya. Khadiravaniya thấy bạn đến liền dắt bạn đi vào rừng, lấy mỏ mổ khúc cây keo, khiến các con sâu từ cây bò ra và cho bạn ăn. Kandagalaka mổ các con sâu được bạn cho như ăn bánh ngọt. Trong khi ăn, Kandagalaka sinh lòng tự ái: “Con này là con chim gõ mõ, ta cũng vậy. Sao ta ăn các thứ do nó cho ta? Ta sẽ tự kiếm ăn trong rừng cây keo.” Nó liền nói với Khadiravaniya:

– Này bạn, chớ chịu cực mãi. Tôi sẽ tự đi kiếm đồ ăn trong rừng cây keo.

Bồ-tát nói với bạn:

– Này bạn, bạn thuộc gia đình chim đi tìm đồ ăn ở các cây bông không có lõi cây, tại rừng cây có trái tốt. Nhưng cây keo có lõi cứng rắn. Bạn chớ nên làm như vậy.

Kandagalaka nói:

– Tôi là con gì? Tôi không phải là con chim gõ mõ sao?

Kandagalaka không nghe lời bạn, bay thật mau mổ vào cây keo. Trong chốc lát, mỏ nó bị gãy, mắt như muốn lồi ra và đầu như bị vỡ. Nó đứng trên thân cây không vững, phải rơi xuống đất và đọc bài kệ đầu:

119. Này bạn, cây gì đây,  Lá mát lại có gai, 

Tại đây, mổ một cái,  Ðầu tôi bị vỡ nát?

Nghe vậy, Khadiravaniya đọc bài kệ thứ hai:

120. Loại chim này chỉ quen,  Mổ ăn loại cây mềm, 

Và các khúc gỗ mục,  Không có lõi cây cứng. 

Rủi thay, mổ cây keo,  Loại cây có lõi cứng, 

Tại đấy con chim chết,  Ðầu như bị vỡ ra.

Khadiravaniya nói thêm:

– Này bạn Kandagalaka, cây làm bạn vỡ đầu tên là cây keo gai, loại cây có lõi cứng như thép.

Còn con chim không nghe lời bạn phải chết tại chỗ.

***

Thuyết pháp thoại này xong, bậc Ðạo sư nhận diện tiền thân như sau:

– Lúc bấy giờ, Kandagalaka là Devadatta, còn Khadiravaniya là Ta vậy.

1. Tham chiếu: S. I. 76, Bandhanasutta (Kinh Trói buộc); Thag. v. 187; Pháp cú kinh “Ái dục phẩm” 法句經愛欲品 (T.04. 0210.32. 0570c16); Pháp cú thí dụ kinh “Ái dục phẩm” 法句譬喻經愛欲品 (T.04. 0211.32. 0600c22); Xuất diệu kinh “Dục phẩm” 出曜經欲品 (T.04. 0212.2. 0626c27); Pháp tập yếu tụng kinh “Ái dục phẩm” 法集要頌經愛欲品 (T.04. 0213.2. 0778a02). ↑

2. Dh. v. 345, 346. ↑

3. Tham chiếu: S. II. 279, Lakuṇḍakabhaddiyasutta (Kinh Lakuṇḍaka Bhaddiya); Tạp. 雜 (T.02. 0099.1063. 0276a22); Biệt Tạp. 別雜 (T.02. 0100.2. 0374a19). ↑

4. Xem A. II. 72, Ahirājasutta (Kinh Vua các loài rắn); Vin. II. 105; JPTS. 1893, p. 64. ↑

5. Xem Cv. VII. 198. ↑

6. Xem Cv. VII. 188. ↑

7. Xem J. II. 158, Suṁsumārajātaka (Chuyện con cá sấu), số §208. ↑