§184. CHUYỆN NGƯỜI LUYỆN NGỰA GIRIDANTA (Giridantajātaka) (J. II. 98)

Con ngựa Paṇḍava...

Câu chuyện này, khi ở Trúc Lâm, bậc Ðạo sư kể về một người thân cận kẻ ác. Câu chuyện đã được kể trong Chuyện con voi Mahilāmukha.^[1] Bậc Ðạo sư nói:

– Này các Tỷ-kheo, không phải chỉ nay Tỷ-kheo này mới thân cận kẻ ác. Thuở xưa, Tỷ-kheo này cũng đã thân cận kẻ ác rồi.

Rồi bậc Ðạo sư kể chuyện quá khứ.

***

Thuở xưa, vào thời Vua Sāma trị vì Ba-la-nại, Bồ-tát sanh ra trong gia đình vị đại thần và khi đến tuổi trưởng thành, trở thành cố vấn cho vua về các vấn đề thánh sự và tục sự.

Bấy giờ, vua có con ngựa quý tên Paṇḍava và một người huấn luyện ngựa tên Giridanta, là người què chân. Con ngựa thường thấy người cầm dây cương đi phía trước, suy nghĩ: “Người ấy muốn dạy ta đi cà nhắc”, nên nó học theo và đi cà nhắc. Người ta trình cho vua biết là con ngựa què. Vua sai mời thú y. Thú y không thấy bệnh gì trên thân ngựa, liền thưa với vua:

– Hạ thần không thấy bệnh gì trên thân ngựa.

Vua cho gọi Bồ-tát:

– Hãy đến, này khanh, và tìm nguyên nhân việc ấy!

Bồ-tát đi đến, biết con ngựa ấy què do thân cận với người huấn luyện ngựa bị què, liền tâu vua biết sự kiện này:

– Ðây là cái hại do thân cận người xấu.

Rồi Bồ-tát đọc bài kệ đầu:

67. Con ngựa Paṇḍava, Của Ðại vương Sāma,

Bị tật nguyền tai hại, Vì Giridanta,

Nó bỏ bản tánh xưa, Học theo người huấn luyện.

Vua hỏi Bồ-tát:

– Này khanh, nay phải làm gì?

Bồ-tát đáp:

– Hãy tìm một người huấn luyện tốt, không què và con ngựa sẽ trở lại như xưa!

Nói xong, Bồ-tát đọc bài kệ thứ hai:

68. Tìm người đáng tin cậy, Có phong cách tốt lành,

Thắng dây cương vào ngựa, Tập nó chạy vòng tròn,

Nó mau bỏ tật cũ, Học theo người huấn luyện.

Vua làm theo như vậy. Con ngựa dần trở lại tốt lành như xưa. Vua khen Bồ-tát hiểu biết tánh tình các loài súc sanh, liền ban thưởng cho Bồ-tát nhiều danh vọng lớn.

***

Sau khi bậc Ðạo sư kể pháp thoại này, Ngài nhận diện tiền thân như sau:

– Lúc bấy giờ, Giridanta là Devadatta, con ngựa là Tỷ-kheo thân cận người ác, vua là Ānanda, còn vị đại thần Hiền trí là Ta vậy.