§95. CHUYỆN VUA ÐẠI THIỆN KIẾN (Mahāsudassanajātaka)^[3] (J. I. 390)

Các hành là vô thường...

Câu chuyện này, khi nằm trên giường, đắc Niết-bàn Vô dư y, bậc Ðạo sư đã kể về lời nói của Trưởng lão Ānanda: “Thế Tôn chớ nhập Niết-bàn tại thành phố nhỏ tồi tàn này.”

Khi Như Lai trú ở Kỳ Viên, Ngài suy nghĩ: “Trưởng lão Sāriputta (Xá-lợi-phất) sanh ở làng Nāḷaka, đắc Niết-bàn Vô dư y ở Varaka vào đêm rằm Kattikā. Còn Mahāmoggallāna (Đại Mục-kiền-liên) mạng chung cũng vào tháng Kattikā trong phần trăng tối. Như vậy, hai đệ tử đầu tay đã đắc Niết-bàn Vô dư y. Ta sẽ đắc Niết-bàn Vô dư y ở Kusinārā.”

Rồi bậc Ðạo sư tiếp tục bộ hành đi đến đấy và nằm không dậy nữa trên chiếc giường, đầu hướng về phía Bắc, giữa hai cây sāla. Rồi Trưởng lão Ānanda thỉnh cầu Thế Tôn:

– Bạch Thế Tôn, Thế Tôn chớ diệt độ tại thành phố nhỏ tồi tàn này, tại thành phố nhỏ hoang vu này, tại thành phố nhỏ ngoại ô này. Thế Tôn hãy diệt độ tại một trong những thành phố lớn như Vương Xá, v.v...

Bậc Ðạo sư nói:

– Này Ānanda, chớ nói đây là một thành phố nhỏ tồi tàn, thành phố nhỏ hoang vu, thành phố nhỏ ngoại ô. Thuở xưa, trong thời Vua Chuyển Luân Thiện Kiến, Ta đã sống trong thành phố này. Lúc ấy, thành phố này là một đô thị vĩ đại được bao bọc với những bức thành bằng châu báu dài đến mười hai do-tuần.

Nói vậy xong, theo lời thỉnh cầu của Trưởng lão, bậc Ðạo sư kể câu chuyện quá khứ.

***

Lúc ấy, Hoàng hậu Subhaddā (Thiện Tường) thấy Vua Ðại Thiện Kiến từ lâu đài Chánh pháp (Dhamma) đi xuống không xa bao nhiêu rồi nằm về phía hông bên phải trên long sàng được sửa soạn cho ngài, tại rừng sāla làm bằng bảy báu, từ đó ngài không dậy nữa. Thấy vậy, bà nói:

– Thưa Thiên tử, tám mươi bốn ngàn thành phố, đứng đầu là kinh đô Kusāvatī, thuộc quyền của Ðại vương, hãy hướng ý muốn về chúng!

Nghe vậy, Vua Ðại Thiện Kiến nói với Hoàng hậu:

– Hoàng hậu chớ nói vậy! Hoàng hậu nên khuyến khích ta: Hãy hướng tâm đến chỗ này, chớ mong chờ các chỗ khác!

Hoàng hậu hỏi:

– Vì sao?

Vua đáp:

– Hôm nay ta sẽ băng hà.

Hoàng hậu khóc. Sau khi lau nước mắt, bà nói lên một cách khó khăn, mệt nhọc như lời vua khuyên bảo rồi bà khóc than. Tám mươi bốn ngàn nữ nhân còn lại cũng đều than khóc theo bà. Các đại thần cũng không thể chịu đựng nổi. Tất cả đều khóc ròng. Vua nói:

– Chớ làm ồn!

Sau khi ngăn chặn mọi người, ngài nói với hoàng hậu:

– Hoàng hậu chớ khóc, chớ than! Vì nhỏ cho đến hột mè, không có hành nào là thường còn. Tất cả là vô thường, chịu sự biến hoại.

Nói vậy xong, để khuyến giáo hoàng hậu, ngài đọc bài kệ này:

95. Các hành là vô thường, Bản tánh chúng sanh diệt,

Chúng sanh rồi chúng diệt, Nhiếp chúng là an lạc.

Như vậy, Vua Ðại Thiện Kiến lấy Đại Niết-bàn bất tử là đỉnh thuyết pháp cao nhất rồi khuyến giáo đại chúng còn lại:

– Hãy bố thí, trì giới và hành trì trai giới!

Khuyến cáo xong, cuối cùng, ngài tái sanh ở thiên giới.

***

Sau khi kể pháp thoại này, bậc Ðạo sư nhận diện tiền thân như sau:

– Lúc bấy giờ, Hoàng hậu Subhaddā là mẹ Rāhula (La-hầu-la), Hoàng tử là Rāhula, hội chúng còn lại là hội chúng của Như Lai và Vua Ðại Thiện Kiến là Ta vậy.