Phật giáo nguyên thủy/ Kinh tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// IV. THIÊN SÁU XỨ/ 41. TƯƠNG ƯNG CITTA

VIII. KINH NIGAṆṬHA NĀṬAPUTTA (Nigaṇṭhanāṭaputtasutta) (S. IV. 297)
350. Lúc bấy giờ, Nigaṇṭha Nāṭaputta¹³ đã đi đến Macchikāsaṇḍa với đại chúng Nigaṇṭha.
Gia chủ Citta được nghe Nigaṇṭha Nāṭaputta đã đi đến Macchikāsaṇḍa với đại chúng Nigaṇṭha.
Rồi gia chủ Citta cùng với một số đông gia chủ khác đi đến Nigaṇṭha Nāṭaputta; sau khi đến, nói lên những lời hỏi thăm xã giao, sau khi nói lên những lời hỏi thăm xã giao thân hữu liền ngồi xuống một bên. Nigaṇṭha Nāṭaputta nói với gia chủ Citta đang ngồi một bên:
– Có phải, này gia chủ, ông tin tưởng vào lời dạy này của Sa-môn Gotama: “Có một định không tầm không tứ; có sự đoạn diệt các tầm và tứ”?
– Thưa Tôn giả, ở đây tôi không có đặt lòng tin¹⁴ vào Thế Tôn trong vấn đề: “Có một thiền định không tầm không tứ; có sự đoạn diệt các tầm và tứ.”
Được nghe nói vậy, Nigaṇṭha Nāṭaputta nhìn quanh hội chúng của mình và nói:
– Chư Tôn giả có thấy chăng? Thật chánh trực là gia chủ Citta này! Thật không hư ngụy là gia chủ Citta này! Thật không hư vọng là gia chủ Citta này! Ai nghĩ rằng tầm và tứ có thể đoạn diệt được tức là nghĩ rằng có thể trói được gió trong cái lưới. Ai nghĩ rằng tầm và tứ có thể đoạn diệt được tức là nghĩ rằng có thể dùng nắm tay của mình để chặn đứng dòng nước sông Hằng.
– Tôn giả nghĩ thế nào, thưa Tôn giả, cái gì thù thắng hơn, trí hay là lòng tin?
– Này gia chủ, trí thù thắng hơn lòng tin.
– Nếu tôi muốn, thưa Tôn giả, ly dục, ly bất thiện pháp, tôi chứng và trú Thiền thứ nhất, một trạng thái hỷ lạc do ly dục sanh, có tầm có tứ. Nếu tôi muốn, thưa Tôn giả, tôi làm tịnh chỉ các tầm và tứ... chứng và trú Thiền thứ hai. Nếu tôi muốn, thưa Tôn giả, tôi đoạn tận hỷ... chứng và trú Thiền thứ ba. Nếu tôi muốn, thưa Tôn giả, tôi có thể đoạn tận lạc... chứng và trú Thiền thứ tư. Biết như vậy, thưa Tôn giả, thấy như vậy, tôi sẽ đi đến lòng tin đối với bất cứ vị Sa-môn hay vị Bà-la-môn nào rằng: “Có thiền định không tầm không tứ; có sự đoạn diệt các tầm và tứ.”
Khi nghe nói vậy, Nigaṇṭha Nāṭaputta nhìn quanh hội chúng của mình và nói:
– Chư Tôn giả có thấy chăng? Thật không chánh trực là gia chủ Citta này! Thật hư ngụy là gia chủ Citta này! Thật hư vọng là gia chủ Citta này!
– Thưa Tôn giả, tôi hiểu lời nói của Tôn giả rằng: “Chư Tôn giả có thấy chăng? Thật chánh trực là gia chủ Citta này! Thật không hư ngụy là gia chủ Citta này! Thật không hư vọng là gia chủ Citta này!” Và này, thưa Tôn giả, tôi hiểu lời nói của Tôn giả rằng: “Chư Tôn giả có thấy chăng? Thật không chánh trực là gia chủ Citta này! Thật hư ngụy là gia chủ Citta này! Thật hư vọng là gia chủ Citta này!”
Thưa Tôn giả, nếu lời nói đầu tiên của Tôn giả là chơn chánh, thời lời nói sau của Tôn giả là hư ngụy. Thưa Tôn giả, nếu lời nói sau của Tôn giả là chơn chánh, thời lời nói đầu của Tôn giả là hư ngụy. Thưa Tôn giả, có mười câu hỏi hợp lý này,¹⁵ nếu Tôn giả hiểu ý nghĩa của chúng, thời Tôn giả đấm trả (paṭihareyyāsi) tôi một đấm cùng với chúng Nigaṇṭha. Một câu hỏi, một câu giải thích, một câu trả lời. Hai câu hỏi, hai câu giải thích, hai câu trả lời. Ba câu hỏi, ba câu giải thích, ba câu trả lời. Bốn câu hỏi, bốn câu giải thích, bốn câu trả lời. Năm câu hỏi, năm câu giải thích, năm câu trả lời. Sáu câu hỏi, sáu câu giải thích, sáu câu trả lời. Bảy câu hỏi, bảy câu giải thích, bảy câu trả lời. Tám câu hỏi, tám câu giải thích, tám câu trả lời. Chín câu hỏi, chín câu giải thích, chín câu trả lời. Mười câu hỏi, mười câu giải thích, mười câu trả lời.
Rồi gia chủ Citta không hỏi Nigaṇṭha Nāṭaputta mười câu hỏi hợp lý này, từ chỗ ngồi đứng dậy và ra đi.

Tham chiếu:
¹³ Vị ấy là Vardhamāna, lãnh đạo giáo phái Ni-kiền-tử. Xem D. I. 57.
¹⁴ Nghĩa là không phải chỉ với lòng tin. SA. III. 100: Những ai chỉ với lòng tin vào giáo pháp vẫn chưa phải là người có trí.
¹⁵ SA. III. 100: Sahadhammikā = Sakāraṇā. Đây là 10 câu hỏi cho lớp tân học Sa-di. Xem D. I. 94.