Phật giáo nguyên thủy/ Kinh tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// IV. THIÊN SÁU XỨ/ 35. TƯƠNG ƯNG SÁU XỨ/ PHẦN BỐN: NĂM MƯƠI KINH THỨ TƯ/ XVIII. PHẨM BIỂN

VII. KINH UDĀYI (Udāyīsutta)¹¹² (S. IV. 166)
234. Một thời, Tôn giả Ānanda và Tôn giả Udāyi trú ở Kosambī, tại vườn Ghosita.
Rồi Tôn giả Udāyi, vào buổi chiều, từ chỗ tịnh cư đứng dậy, đi đến Tôn giả Ānanda; sau khi đến, nói lên với Tôn giả Ānanda những lời chào đón hỏi thăm thân hữu rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Udāyi thưa với Tôn giả Ānanda:
– Thưa Hiền giả Ānanda, như Thế Tôn dùng nhiều phương tiện đã nói lên, đã khai mở, đã nêu rõ thân này là vô ngã. Có thể chăng, cũng như vậy tuyên bố, tuyên thuyết, tường thuyết, khai hiển, khai thị, phân biệt, minh hiển minh thị rằng thức này cũng vô ngã?
– Này Hiền giả Udāyi, như Thế Tôn dùng nhiều pháp môn đã nói lên, đã khai mở, đã nêu rõ thân này là vô ngã. Cũng như vậy, có thể tuyên bố, tuyên thuyết, tường thuyết, khai hiển, khai thị, phân biệt, minh hiển minh thị rằng thức này cũng vô ngã.
Này Hiền giả, có phải do duyên mắt và các sắc, khởi lên nhãn thức?
– Thưa phải, Hiền giả.
– Này Hiền giả, do nhân nào, do duyên nào khởi lên nhãn thức, nếu nhân ấy, nếu duyên ấy một cách toàn diện dưới mọi hình thức được đoạn diệt hoàn toàn, không có dư tàn, thời nhãn thức có thể nêu rõ được không?
– Thưa không, Hiền giả.
– Với pháp môn này, Thế Tôn đã tuyên thuyết, đã khai mở, đã nêu rõ thức này là vô ngã.
Có phải do duyên tai và các tiếng, khởi lên nhĩ thức?... Có phải do duyên mũi và các hương, khởi lên tỷ thức?... Có phải do duyên lưỡi và các vị, khởi lên thiệt thức?... Có phải do duyên thân và các xúc, khởi lên thân thức?...
Này Hiền giả, có phải do duyên ý và các pháp khởi lên ý thức?
– Thưa phải, Hiền giả.
– Này Hiền giả, do nhân nào, do duyên nào khởi lên ý thức, nếu nhân ấy, nếu duyên ấy một cách toàn diện dưới mọi hình thức được đoạn diệt hoàn toàn, không có dư tàn, thời ý thức có thể nêu rõ được không?
– Thưa không, Hiền giả.
– Với pháp môn này, thưa Hiền giả, Thế Tôn đã tuyên thuyết, đã khai mở, đã nêu rõ thức này là vô ngã.
Ví như, này Hiền giả, một người cần dùng lõi cây, tìm cầu lõi cây, đi tìm lõi cây, cầm cây búa sắc bén đi vào trong rừng. Ở đấy, người này thấy một thân cây chuối lớn, thẳng, mới lớn và cao. Người ấy chặt đứt rễ cây, chặt đứt xong, người ấy chặt ngọn. Sau khi chặt ngọn, người ấy lột vỏ ngoài ra. Người ấy ở đây không tìm được giác cây, còn nói gì lõi cây.
Cũng vậy, này Hiền giả, Tỷ-kheo trong sáu xúc xứ, không quán thấy có tự ngã và thuộc tự ngã. Do thấy như vậy, vị ấy không chấp thủ một cái gì ở trong đời. Do không chấp thủ, vị ấy không tham luyến. Do không tham luyến, vị ấy tự mình hoàn toàn tịch tịnh (parinibbāyati). Vị ấy biết rõ: “Sanh đã tận, Phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, không còn trở lại đời này nữa.”

Tham chiếu:
¹¹² Xem S. IV. 107; KS. IV. 66 (kinh 123 ở trước).