Phật giáo nguyên thuỷ/ Kinh Tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// II. THIÊN NHÂN DUYÊN/ 12. TƯƠNG ƯNG NHÂN DUYÊN/ VI. PHẨM KHỔ ⁶⁴

X. KINH NHÂN (Nidānasutta) (S. II. 92)

60. Một thời, Thế Tôn trú giữa dân chúng Kuru,⁷² tại một thị trấn của dân chúng Kuru tên là Kammāsadhamma.

Rồi Tôn giả Ānanda đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda bạch Thế Tôn:

– Thật vi diệu thay, bạch Thế Tôn! Thật hy hữu thay, bạch Thế Tôn! Bạch Thế Tôn, sâu xa thay là định lý Duyên khởi này, và sâu xa thật là định nghĩa này! Nhưng đối với con định lý ấy có vẻ rõ ràng, minh bạch.

– Chớ có nói vậy, này Ānanda! Chớ có nói vậy, này Ānanda! Sâu xa thay, này Ānanda, là định lý Duyên khởi này, và sâu xa thật là định nghĩa này. Này Ānanda, chính vì không hiểu rõ pháp này, không giác ngộ, không chứng nhập [pháp này] mà chúng sanh nay bị rối ren như cuộn chỉ; bị phủ đầy bởi bệnh cằn cỗi, như cỏ muñja, như cây lau; không thoát khỏi sự luân hồi trong cõi dữ, ác thú, đọa xứ.

Này Ānanda, ai sống thấy vị ngọt trong các pháp được chấp thủ, ái được tăng trưởng; do duyên ái, hữu có mặt; do duyên hữu, sanh có mặt; do duyên sanh, già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sanh khởi. Như vậy là toàn khổ uẩn này tập khởi.

Này Ānanda, ví như một cây lớn, các rễ của cây ấy đâm xuống và đâm ngang, tất cả rễ ấy đều đem lên nhựa sống cho cây ấy. Này Ānanda, cây lớn ấy được nuôi dưỡng như vậy, được tiếp tế như vậy, có thể đứng vững trong một thời gian dài.

Cũng vậy, này Ānanda, ai sống thấy vị ngọt trong các pháp được chấp thủ, ái được tăng trưởng; do duyên ái, thủ có mặt; do duyên thủ, hữu có mặt... (như trên). Như vậy là toàn bộ khổ uẩn này tập khởi.

Này Ānanda, ai sống thấy sự tai hại trong các pháp chấp thủ, ái được đoạn diệt; do ái diệt nên thủ diệt... (như trên). Như vậy là toàn bộ khổ uẩn này đoạn diệt.

Này Ānanda, ví như một cây lớn, rồi có người đi đến, cầm cái cuốc và cái giỏ. Người ấy chặt đứt rễ cây ấy. Sau khi chặt đứt rễ, người ấy đào một cái mương. Sau khi đào cái mương, người ấy nhổ lên các rễ lớn cho đến các rễ con, rễ phụ. Người ấy chặt cây ấy ra từng khúc. Sau khi chặt ra từng khúc, người ấy bửa. Sau khi bửa, người ấy chẻ ra từng miếng nhỏ. Sau khi chẻ ra từng miếng nhỏ, người ấy phơi giữa gió và nắng. Sau khi phơi giữa gió và nắng, người ấy lấy lửa đốt. Sau khi lấy lửa đốt, người ấy vun lại thành đống tro. Sau khi vun lại thành đống tro, người ấy sàng tro trong gió lớn hay đổ vào dòng nước chảy mạnh để nước cuốn đi. Như vậy, này Ānanda, cây lớn ấy, rễ bị chặt đứt, làm thành như cây Sa-la, không thể nào tái sanh, không thể sanh khởi lại trong tương lai.

Cũng vậy, này Ānanda, ai sống thấy tai hại trong các pháp được chấp thủ, ái được đoạn diệt; do ái diệt nên thủ diệt; do thủ diệt nên hữu diệt; do hữu diệt nên sanh diệt; do sanh diệt nên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não đều diệt. Như vậy là toàn bộ khổ uẩn này đoạn diệt.

Tham chiếu:
⁶⁴ Bản tiếng Anh của PTS: The Tree Suttas, nghĩa là Các kinh nói về cây.
⁷² Nước này gần Delhi, kinh đô là Indraprastha. Có một số kinh quan trọng liên quan đến địa danh này.