Phật giáo nguyên thuỷ/ Kinh Tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// II. THIÊN NHÂN DUYÊN/ 12. TƯƠNG ƯNG NHÂN DUYÊN/ III. PHẨM MƯỜI LỰC

V. KINH BHŪMIJA (Bhūmijasutta)³⁴ (S. II. 37)
25. Trú ở Sāvatthi. Rồi Tôn giả Bhūmija, vào buổi chiều, từ chỗ độc cư thiền tịnh đứng đậy, đi đến Tôn giả Sāriputta; sau khi đến, nói lên với Tôn giả Sāriputta những lời chào đón hỏi thăm. Sau khi nói lên những lời chào đón hỏi thăm thân hữu, liền ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Bhūmija thưa Tôn giả Sāriputta:

– Hiền giả Sāriputta, có những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do tự mình làm. Hiền giả Sāriputta, lại có những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do người khác làm. Hiền giả Sāriputta, lại có những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do tự mình làm và do người khác làm. Hiền giả Sāriputta, lại có những Sa-môn, Bà-la-môn chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ không do tự mình làm, không do người khác làm; lạc, khổ do tự nhiên sanh.

Ở đây, này Hiền giả Sāriputta, Thế Tôn thuyết như thế nào, tuyên bố như thế nào? Và chúng tôi trả lời như thế nào để đáp đúng lời Thế Tôn tuyên bố, chúng tôi không xuyên tạc Thế Tôn không đúng sự thật, pháp chúng tôi trả lời là thuận pháp, và không một vị đồng pháp nào muốn cật vấn có thể tìm được lý do để chỉ trích?

– Này Hiền giả, Thế Tôn đã nói lạc, khổ do duyên mà sanh. Do duyên gì? Do duyên xúc. Nói như vậy là đáp đúng lời Thế Tôn tuyên bố, không xuyên tạc Thế Tôn không đúng sự thật, pháp được trả lời là thuận pháp, và không một vị đồng pháp nào muốn cật vấn có thể tìm được lý do để chỉ trích.

Ở đây, này Hiền giả, những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do tự mình làm; lạc, khổ ấy chính do duyên xúc. Những Samôn, Bà-la-môn nào... (như trên). Những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ không do tự mình làm, không do người khác làm; lạc, khổ do tự nhiên sanh; lạc, khổ ấy chính do duyên xúc.

Ở đây, này Hiền giả, những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do tự mình làm, họ chắc chắn có thể tự cảm thọ không cần đến xúc; sự kiện như vậy không xảy ra. Những Sa-môn, Bà-la-môn nào... (như trên). Những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ không do tự mình làm, không do người khác làm; lạc, khổ do tự nhiên sanh, họ chắc chắn có thể tự cảm thọ không cần đến xúc; sự kiện như vậy không xảy ra.

Tôn giả Ānanda được nghe chuyện này giữa Tôn giả Sāriputta với Tôn giả Bhūmija.

Rồi Tôn giả Ānanda đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Ānanda đem tất cả câu chuyện xảy ra giữa Tôn giả Sāriputta với Tôn giả Bhūmija bạch lên Thế Tôn.

– Lành thay, lành thay! Này Ānanda, Sāriputta trả lời như vậy là trả lời một cách chơn chánh. Này Ānanda, Ta nói rằng khổ là do duyên mà sanh. Do duyên gì? Do duyên xúc. Nói như vậy là đáp đúng lời Ta tuyên bố, không xuyên tạc Ta không đúng sự thật, pháp được trả lời là thuận pháp và không một vị đồng pháp nào muốn cật vấn Ta có thể tìm được lý do để chỉ trích.

Ở đây, này Ānanda, những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do tự mình làm; lạc, khổ ấy chính do duyên xúc. Những Samôn, Bà-la-môn nào... (như trên). Những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ không do tự mình làm, không do người khác làm; lạc, khổ do tự nhiên sanh; lạc, khổ ấy chính do duyên xúc.

Ở đây, này Ānanda, những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ do tự mình làm, họ chắc chắn có thể tự cảm thọ không cần đến xúc; sự kiện ấy không xảy ra. Những Sa-môn, Bà-la-môn nào... (như trên). Những Sa-môn, Bà-la-môn nào chủ trương về nghiệp, tuyên bố lạc, khổ không do tự mình làm, không do người khác làm; lạc, khổ do tự nhiên sanh, họ chắc chắn có thể tự cảm thọ không cần đến xúc; sự kiện ấy không xảy ra.

Này Ānanda, chỗ nào có thân, do nhân thân tư niệm, thời nội thân khởi lên lạc, khổ. Chỗ nào có lời nói, này Ānanda, do nhân khẩu tư niệm, thời nội thân khởi lên lạc, khổ. Chỗ nào có ý, này Ānanda, do nhân ý tư niệm, thời nội thân khởi lên lạc, khổ. Và do duyên vô minh, hoặc tự mình, này Ānanda, làm các thân hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ. Hoặc do người khác, này Ānanda, làm các thân hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ. Hoặc với ý thức rõ ràng, này Ānanda, làm các thân hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ. Hoặc không với ý thức rõ ràng, này Ānanda, làm các thân hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ.

Hoặc tự mình, này Ānanda, làm các khẩu hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ. Hoặc do người khác, này Ānanda, làm các khẩu hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ.

Hoặc với ý thức rõ ràng, này Ānanda,... (như trên). Hoặc không với ý thức rõ ràng, này Ānanda, làm các khẩu hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ.

Hoặc tự mình, này Ānanda, làm các ý hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ. Hoặc do người khác, này Ānanda, làm các ý hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ.

Hoặc với ý thức rõ ràng, này Ānanda,... (như trên). Hoặc không với ý thức rõ ràng, này Ānanda, làm các ý hành; do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ.

Này Ānanda, những pháp này đều bị vô minh chi phối. Này Ānanda, với ly tham, đoạn diệt hoàn toàn vô minh; thân ấy không có, do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ; khẩu ấy không có, do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ; ý ấy không có, do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ. Chúng không phải là đồng ruộng... chúng không phải là căn cứ... chúng không phải là xứ³⁵... chúng không phải là luận sự, do duyên ấy, nội thân khởi lên lạc, khổ.

Tham chiếu:
³⁴ Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.343. 0093b25).
³⁵ Chú giải giải thích 3 danh từ này là đồng ruộng để phát triển, là căn cứ để xây dựng, là căn cứ vào một nguyên nhân.