Phật giáo nguyên thuỷ/ Kinh Tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// II. THIÊN NHÂN DUYÊN/ 12. TƯƠNG ƯNG NHÂN DUYÊN/ I. PHẨM PHẬT-ĐÀ

X. KINH GOTAMA (Gotamasutta)⁶ (S. II. 10)
10. Thuở xưa, này các Tỷ-kheo, trước khi Ta giác ngộ, chưa chứng Chánh đẳng giác, còn là Bồ-tát, tư tưởng sau đây được khởi lên: “Thật sự thế giới này bị giam hãm trong khổ não, bị sanh, bị già, bị chết, bị đoạn diệt và bị tái sanh. Và từ nơi đau khổ này, không biết xuất ly, thoát khỏi già và chết; từ nơi đau khổ này, không biết khi nào được biết đến xuất ly, thoát khỏi già và chết.”

Rồi này các Tỷ-kheo, Ta lại suy nghĩ như sau: “Cái gì có mặt, già chết có mặt? Do duyên gì, già chết sanh khởi?” Rồi này các Tỷ-kheo, sau khi như lý tư duy,⁷ nhờ trí tuệ, Ta phát sinh minh kiến như sau: “Do sanh có mặt, già chết có mặt. Do duyên sanh, già chết sanh khởi.”

Rồi này các Tỷ-kheo, Ta lại suy nghĩ như sau: “Cái gì có mặt, sanh mới có mặt... hữu... thủ... ái... thọ... xúc... sáu xứ... danh sắc... thức... hành... Do duyên gì hành sanh khởi?”

Rồi này các Tỷ-kheo, sau khi như lý tư duy, nhờ trí tuệ, Ta phát sinh minh kiến như sau: “Do vô minh có mặt nên hành có mặt. Do duyên vô minh nên hành sanh khởi.”

Như vậy, vô minh duyên hành, hành duyên thức... (như trên)... hữu duyên sanh, sanh duyên già, chết, sầu, bi, khổ, ưu, não sanh khởi. Như vậy là sự tập khởi của toàn bộ khổ uẩn này.

“Tập khởi, tập khởi”, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước chưa từng được nghe, chính nơi Ta, nhãn khởi lên, trí khởi lên, tuệ khởi lên, minh khởi lên, quang khởi lên.

Rồi này các Tỷ-kheo, Ta lại suy nghĩ như sau: “Cái gì không có mặt nên già chết không có mặt? Do cái gì diệt nên già chết diệt?” Rồi này các Tỷ-kheo, sau khi như lý tư duy, nhờ trí tuệ, Ta phát sinh minh kiến như sau: “Do sanh không có mặt nên già chết không có mặt. Do sanh diệt nên già chết diệt.”

Rồi này các Tỷ-kheo, Ta lại suy nghĩ như sau: “Cái gì không có mặt nên sanh không có mặt... hữu... thủ... ái... thọ... xúc... sáu xứ... danh sắc... thức... hành... Do cái gì diệt nên hành diệt?”

Rồi này các Tỷ-kheo, sau khi như lý tư duy, nhờ trí tuệ, Ta phát sinh minh kiến như sau: “Do vô minh không có mặt nên hành không có mặt. Do vô minh diệt nên hành diệt.”

Như vậy, do vô minh diệt nên hành diệt; do hành diệt nên thức diệt... Như vậy là sự đoạn diệt của toàn bộ khổ uẩn này.

“Đoạn diệt, đoạn diệt”, này các Tỷ-kheo, đối với các pháp từ trước chưa từng được nghe, chính nơi Ta, nhãn khởi lên, trí khởi lên, tuệ khởi lên, minh khởi lên, quang khởi lên.

Tham chiếu:
⁶ Bản tiếng Anh của PTS: Gotama the Great Seer of the Sakyas, nghĩa là Gotama - bậc Trí tuệ vĩ đại của dòng họ Thích-ca.
⁷ Yoniso, yoni: Có nghĩa là trung tâm, lỗ rún. Chú giải giải thích là phương tiện. Yoniso có nghĩa chú ý vào phương tiện, nguyên nhân.