Phật giáo nguyên thuỷ/ Kinh Tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// I. THIÊN CÓ KỆ/ 3. TƯƠNG ƯNG KOSALA/ III. PHẨM THỨ BA

I. KINH NGƯỜI (Puggalasutta) (S. I. 93)
132. Nhân duyên tại Sāvatthi. Rồi Vua Pasenadi nước Kosala đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Thế Tôn nói với Vua Pasenadi nước Kosala đang ngồi một bên:

– Thưa Đại vương, có bốn loại người này có mặt, hiện diện ở đời.

Thế nào là bốn? Sống trong bóng tối hướng đến bóng tối, sống trong bóng tối hướng đến ánh sáng, sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối, sống trong ánh sáng hướng đến ánh sáng.²⁵

Thưa Đại vương, thế nào là người sống trong bóng tối hướng đến bóng tối? Ở đây, thưa Đại vương, có một số người sanh trong gia đình hạ tiện như gia đình người Chiên-đà-la, hay gia đình người đan rổ, hay gia đình người làm bẫy sập, hay gia đình người làm xe, hay gia đình người đổ rác.²⁶ Người ấy nghèo đói, ăn uống thiếu thốn, sanh kế khó khăn, khó kiếm đồ ăn, mặc; và người ấy xấu xí, khó nhìn, còm lưng, nhiều bệnh, mù lòa, quẹo tay, bại chân, hay nửa thân tê liệt. Người ấy không nhận được đồ ăn, đồ uống, vải mặc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp; không nhận được chỗ nằm, chỗ ở, đèn đuốc. Người ấy thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác. Do thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Thưa Đại vương, ví như một người đi từ tối tăm này đến tối tăm khác, hay đi từ hắc ám này đến hắc ám khác, hay từ vết máu đỏ này đến vết máu đỏ khác, thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa Đại vương, như vậy là người sống trong bóng tối hướng đến bóng tối.²⁷

Và thưa Đại vương, thế nào là người sống trong bóng tối hướng đến ánh sáng? Ở đây, thưa Đại vương, có một số người sanh trong gia đình hạ tiện như gia đình người Chiên-đà-la, hay gia đình người đan rổ, hay gia đình người làm bẫy sập, hay gia đình người làm xe, hay gia đình người đổ rác. Người ấy nghèo đói, ăn uống thiếu thốn, sanh kế khó khăn, khó kiếm đồ ăn, mặc; và người ấy xấu xí, khó nhìn, còm lưng, nhiều bệnh, mù lòa, quẹo tay, bại chân hay nửa thân tê liệt. Người ấy không nhận được đồ ăn, đồ uống, vải mặc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp; không nhận được chỗ nằm, chỗ ở, đèn đuốc. Người ấy thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện. Do thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy được sanh lên thiện thú, thiên giới, cõi đời này. Thưa Đại vương, ví như một người từ đất leo lên kiệu, hay từ kiệu leo lên lưng ngựa, hay từ lưng ngựa leo lên thân voi, hay từ thân voi leo lên lầu, thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa Đại vương, như vậy là người sống trong bóng tối hướng đến ánh sáng.

Và thưa Đại vương, thế nào là người sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối? Ở đây, thưa Đại vương, có một số người sanh ra trong gia đình cao quý như trong gia đình Sát-đế-lỵ đại phú, hay trong gia đình Bà-la-môn đại phú, hay trong gia đình gia chủ đại phú, phú hào. Người ấy có tiền của lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng và bạc, có nhiều vật dụng tiện nghi, nhiều tiền của, ngũ cốc;²⁸ và người ấy đẹp trai, dễ nhìn, dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, mỹ miều.²⁹ Người ấy lại nhận được đồ ăn, đồ uống, áo mặc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, chỗ nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người ấy với thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác. Do thân làm ác, miệng nói ác, ý nghĩ ác, sau khi thân hoại mạng chung, người ấy sanh vào cõi dữ, ác thú, đọa xứ, địa ngục. Ví như, thưa Đại vương, một người từ lầu leo xuống thân voi, hay từ thân voi leo xuống lưng ngựa, hay từ lưng ngựa leo xuống chiếc kiệu, hay từ chiếc kiệu leo xuống đất, hay từ đất leo xuống lòng đất tối tăm, thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa Đại vương, như vậy là người sống trong ánh sáng hướng đến bóng tối.

Và thưa Đại vương, thế nào là người sống trong ánh sáng hướng đến ánh sáng? Ở đây, thưa Đại vương, có người sanh ra trong gia đình cao quý như trong gia đình Sát-đế-lỵ đại phú, hay trong gia đình Bà-la-môn đại phú, hay trong gia đình gia chủ đại phú, phú hào. Người ấy có tiền của lớn, có tài sản lớn, có nhiều vàng và bạc, có nhiều vật dụng tiện nghi, có nhiều tiền của, ngũ cốc; và người ấy đẹp trai, dễ nhìn, dễ thương, với màu da tuyệt đẹp, mỹ miều. Người ấy lại nhận được đồ ăn, đồ uống, vải mặc, xe cộ, vòng hoa, hương liệu, phấn sáp, chỗ nằm, chỗ trú, đèn đuốc. Người ấy thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện. Do thân làm thiện, miệng nói thiện, ý nghĩ thiện, người ấy sau khi thân hoại mạng chung được sanh lên thiện thú, thiên giới, cõi đời này. Ví như, thưa Đại vương, một người từ chiếc kiệu này bước qua chiếc kiệu khác, hay từ lưng ngựa này bước qua lưng ngựa khác, hay từ thân voi này bước qua thân voi khác, hay từ lầu này bước qua lầu khác, thưa Đại vương, Ta nói người ấy với ví dụ như vậy. Thưa Đại vương, như vậy là người sống trong ánh sáng hướng đến ánh sáng.

Thưa Đại vương, những người như vậy có mặt, hiện diện trong đời.

Thế Tôn thuyết như vậy. Bậc Thiện Thệ thuyết như vậy xong, bậc Đạo Sư lại nói thêm:

Đại vương, người nghèo đói, 
Bất tín và xan tham,
Keo kiết, ác tư duy, 
Tà kiến, thiếu lễ nghĩa, 
Nhiếc mắng và mạ lỵ 
Sa-môn, Bà-la-môn, 
Cùng các khất sĩ khác.
Không cho, làm phiền nhiễu, 
Ngăn chặn sự bố thí
Cơm nước cho người xin. 
Đại vương, người như vậy, 
Khi thân hoại mạng chung, 
Sanh địa ngục hãi hùng. 
Ôi, Nhân chủ, người vậy, 
Được gọi sanh bóng tối, 
Và hướng đến bóng tối.

Đại vương, người nghèo đói, 
Có tín, không xan tham, 
Bố thí, thiện tư duy,
Có chí, tâm không loạn, 
Đứng dậy và chào đón 
Sa-môn, Bà-la-môn, 
Cùng các khất sĩ khác. 
Tu học hạnh thăng bằng, 
Không ngăn sự bố thí, 
Cơm nước cho người xin. 
Đại vương, người như vậy, 
Khi thân hoại mạng chung, 
Được sanh lên thiên giới. 
Ôi, Nhân chủ, người vậy, 
Được gọi sanh bóng tối, 
Nhưng hướng đến ánh sáng.

Đại vương, người hào phú, 
Bất tín và xan tham, 
Keo kiết, ác tư duy,
Tà kiến, không lễ nghĩa, 
Nhiếc mắng và mạ lỵ 
Sa-môn, Bà-la-môn, 
Cùng các khất sĩ khác.
Không cho, làm phiền nhiễu,
Ngăn chặn sự bố thí, 
Cơm nước cho người xin.
Đại vương, người như vậy, 
Khi thân hoại mạng chung, 
Phải sanh vào địa ngục. 
Ôi, Nhân chủ, người vậy, 
Được gọi sanh ánh sáng, 
Và hướng đến bóng tối.

Đại vương, người hào phú, 
Có tín, không xan tham, 
Bố thí, thiện tư duy,
Có chí, tâm không loạn, 
Đứng dậy và chào đón 
Sa-môn, Bà-la-môn, 
Cùng các khất sĩ khác. 
Tu học hạnh hòa bình, 
Không ngăn sự bố thí, 
Cơm nước cho người xin. 
Đại vương, người như vậy, 
Khi thân hoại mạng chung, 
Được sanh lên thiên giới. 
Ôi, Nhân chủ, người vậy, 
Được gọi sanh ánh sáng, 
Và hướng đến ánh sáng.

Tham chiếu:
²⁵ Xem A. II. 85.
²⁶ Rathakāra: Người làm xe, làm da. Pukkusa: Người đổ rác, đổ bông.
²⁷ Xem A. II. 85 về bốn loại người này.
²⁸ Xem S. I. 71 (kinh 114 ở trước).
²⁹ Chú giải: Trái với màu da như cột nhà cháy.