Phật giáo nguyên thuỷ/ Kinh Tạng Pali/ Kinh Tương Ưng Bộ// I. THIÊN CÓ KỆ/ 1. TƯƠNG ƯNG CHƯ THIÊN/ II. PHẨM VƯỜN HOAN HỶ

X. KINH SAMIDDHI (Samiddhisutta)²⁵ (S. I. 8) 
　　 20. Như vầy tôi nghe.
　　 Một thời, Thế Tôn ở Rājagaha (Vương Xá), tại Tapodārāma (tinh xá suối nước nóng).
　　 Tôn giả Samiddhi, khi đêm đã gần tàn, thức dậy và đi đến suối nước nóng để tắm rửa. Sau khi tắm rửa, ra khỏi suối nước nóng, Tôn giả đứng, đắp một tấm y để phơi tay chân cho khô.
　　 Rồi một vị thiên, khi đêm đã gần tàn, với dung sắc thù thắng chói sáng toàn vùng suối nước nóng, đi đến Tôn giả Samiddhi; sau khi đến, đứng giữa hư không, vị ấy nói lên bài kệ với Tôn giả Samiddhi:

Không hưởng, ông khất thực, 
Nay khất thực, không hưởng, 
Hãy hưởng rồi khất thực, 
Chớ uổng phí thời gian!

　　 [Samiddhi:]

Thời ông, ta không biết, 
Thời ta ẩn không hiện. 
Không hưởng, ta khất thực, 
Không uổng thời gian ta.

　　 Rồi vị thiên ấy đứng xuống đất và thưa với Tôn giả Samiddhi:
　　 – Này Tỷ-kheo, ông còn trẻ tuổi, niên thiếu, tóc còn đen nhánh, trong độ tuổi thanh xuân mà đã xuất gia. Trong thời trẻ tuổi, ông không thọ hưởng các dục lạc. Này Tỷ-kheo, hãy thọ hưởng các dục lạc của người đời, chớ có bỏ hiện tại mà chạy theo những gì bị thời gian chi phối!
　　 – Này Hiền giả, ta không bỏ hiện tại và chạy theo những gì bị thời gian chi phối. Và này Hiền giả, chính ta bỏ những gì bị thời gian chi phối để chạy theo hiện tại. Này Hiền giả, Thế Tôn đã nói, các dục bị thời gian chi phối, nhiều khổ đau, nhiều sầu não (bahupāyāsā), nguy hiểm ở đấy càng nhiều hơn. Còn pháp này thuộc về hiện tại, không bị thời gian chi phối,²⁶ đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, chỉ người trí mới tự mình giác hiểu.
　　 – Và này Tỷ-kheo, như thế nào mà Thế Tôn đã nói các dục bị thời gian chi phối, nhiều khổ đau, nhiều sầu não, nguy hiểm ở đấy càng nhiều hơn? Như thế nào thuộc về hiện tại, là pháp không bị thời gian chi phối, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, chỉ người trí mới tự mình giác hiểu?
　　 – Này Hiền giả, tôi là người mới xuất gia,²⁷ mới đến đây không bao lâu. Tôi không thể giải thích rộng rãi cho ông Pháp và Luật này. Nhưng Thế Tôn, bậc A-la-hán Chánh Đẳng Giác nay ở Vương Xá, tại tinh xá Tapodārāma; hãy đi đến Thế Tôn và hỏi ý nghĩa này. Thế Tôn trả lời cho ông như thế nào, hãy như vậy thọ trì.
　　 – Này Tỷ-kheo, không dễ gì cho chúng tôi được đến gặp bậc Thế Tôn ấy, một bậc được các chư thiên khác có đại uy lực đoanh vây. Này Tỷ-kheo, nếu Ngài đi đến bậc Thế Tôn ấy và hỏi ý nghĩa này, chúng tôi có thể đến để nghe pháp.
　　 – Thưa vâng, Hiền giả.
　　 Tôn giả Samiddhi vâng đáp vị thiên ấy, đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn rồi ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Tôn giả Samiddhi bạch Thế Tôn:
　　 – Ở đây, bạch Thế Tôn, sau khi đêm đã gần tàn, con thức dậy và đi đến suối nước nóng để tắm rửa. Sau khi tắm rửa, ra khỏi suối nước nóng, con đứng, đắp một tấm y để phơi tay chân cho khô. Bạch Thế Tôn, rồi một vị thiên, sau khi đêm vừa mãn, với dung sắc thù thắng chói sáng toàn vùng suối nước nóng đi đến con; sau khi đến, đứng giữa hư không, vị ấy nói lên bài kệ này:

Không hưởng, ông khất thực, 
Nay khất thực, không hưởng, 
Hãy hưởng rồi khất thực, 
Chớ uổng phí thời gian!

　　 Khi nghe nói vậy, bạch Thế Tôn, con trả lời với vị thiên ấy bằng bài kệ:

Thời ông, ta không biết, 
Thời ta ẩn không hiện, 
Không hưởng, ta khất thực, 
Không uổng thời gian ta.

　　 Bạch Thế Tôn, rồi vị thiên ấy đứng xuống đất và thưa với con: “Này Tỷ-kheo, ông còn trẻ tuổi, niên thiếu, tóc còn đen nhánh, trong độ tuổi thanh xuân mà đã xuất gia. Trong thời trẻ tuổi, ông không thọ hưởng các dục lạc. Này Tỷ-kheo, hãy thọ hưởng các dục lạc của người đời, chớ có bỏ hiện tại mà chạy theo những gì bị thời gian chi phối!”
　　 Khi được nghe nói vậy, bạch Thế Tôn, con nói với vị thiên ấy: “Này Hiền giả, ta không bỏ hiện tại và chạy theo những gì bị thời gian chi phối. Và này Hiền giả, chính ta bỏ những gì bị thời gian chi phối để chạy theo hiện tại. Này Hiền giả, Thế Tôn đã nói, các dục bị thời gian chi phối, nhiều khổ đau, nhiều sầu não, nguy hiểm ở đấy càng nhiều hơn. Còn pháp này thuộc về hiện tại, không bị thời gian chi phối, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, chỉ người trí mới tự mình giác hiểu.”
　　 Khi được nghe nói vậy, bạch Thế Tôn, vị thiên ấy nói với con: “Và này Tỷ- kheo, như thế nào mà Thế Tôn đã nói các dục bị thời gian chi phối, nhiều khổ đau, nhiều sầu não, nguy hiểm ở đấy càng nhiều hơn? Như thế nào thuộc về hiện tại là pháp này, không bị thời gian chi phối, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, chỉ người trí mới tự mình giác hiểu?”
　　 Khi được nghe nói vậy, bạch Thế Tôn, con nói với vị thiên ấy: “Này Hiền giả, tôi là người mới xuất gia, mới đến đây không bao lâu. Tôi không thể giải thích rộng rãi cho ông Pháp và Luật này. Nhưng Thế Tôn, bậc A-la-hán Chánh Đẳng Giác nay ở Rājagaha, tại tinh xá Tapodārāma; hãy đi đến Thế Tôn và hỏi ý nghĩa này. Thế Tôn trả lời cho ông như thế nào, hãy như vậy thọ trì.”
　　 Khi được nghe nói vậy, bạch Thế Tôn, vị thiên ấy nói với con: “Này Tỷ- kheo, không dễ gì cho chúng tôi được đến gặp bậc Thế Tôn ấy, một bậc được các chư thiên khác có đại uy lực đoanh vây. Này Tỷ-kheo, nếu Ngài đi đến bậc Thế Tôn ấy và hỏi ý nghĩa này, chúng tôi có thể đến để nghe pháp.”
　　 Bạch Thế Tôn, nếu vị thiên ấy nói sự thật, thời vị ấy ở đây, không xa bao nhiêu. 
　　 Khi được nghe nói vậy, vị thiên ấy nói với Tôn giả Samiddhi như sau:
　　 – Hãy hỏi đi, Tỷ-kheo! Hãy hỏi đi, Tỷ-kheo! Tôi đã đến rồi.
　　 Rồi Thế Tôn nói lên bài kệ với vị thiên ấy:

Chúng sanh được hiểu biết, 
Những điều được nói lên, 
Và chấp trước thái độ, 
Trên những điều được nói. 
Nếu họ không liễu tri, 
Những điều được nói lên, 
Họ đi đến trói buộc, 
Do thần chết chi phối. 
Nếu họ liễu tri được, 
Những điều được nói lên, 
Họ không có tưởng tri, 
Những điều được nói ra.
Đối với vị như vậy, 
Lỗi lầm nhất định không.
Nếu như ông có biết, 
Hãy nói lên, dạ-xoa.

　　 – Bạch Thế Tôn, con không hiểu ý nghĩa một cách rộng rãi những điều Thế Tôn nói lên một cách vắn tắt. Lành thay, nếu Thế Tôn nói lên cho con để con có thể hiểu một cách rộng rãi những điều Thế Tôn nói lên một cách vắn tắt!
　　 [Thế Tôn:]

Bằng, thắng hay thua Ta, 
Nghĩ vậy đấu tranh khởi. 
Cả ba không dao động, 
Bằng, thắng không khởi lên.
Nếu như ông có biết, 
Hãy nói lên, dạ-xoa.

　　 – Bạch Thế Tôn, con không hiểu ý nghĩa một cách rộng rãi những điều Thế Tôn nói lên một cách vắn tắt. Lành thay, nếu Thế Tôn nói lên cho con để con có thể hiểu một cách rộng rãi những điều Thế Tôn nói lên một cách vắn tắt!
​​​​​​​　　 [Thế Tôn:]

Hãy từ bỏ tính toán,²⁸ 
Không chạy theo hư tưởng,
Từ bỏ mọi tham ái, 
Đối danh sắc ở đời, 
Vị ấy đoạn triền phược, 
Không lo âu, không ái. 
Chư thiên và loài người, 
Đời này hay đời sau, 
Ở cảnh giới chư thiên, 
Hay tại mọi trú xứ,
Tìm cầu nhưng không gặp, 
Vết tích của vị ấy.
Nếu ông biết người ấy, 
Hãy nói lên, dạ-xoa!

　　 – Bạch Thế Tôn, lời nói vắn tắt của Thế Tôn, con hiểu ý nghĩa rộng rãi như sau:

Khắp thế giới chớ làm, 
Điều ác thân, miệng, ý, 
Từ bỏ mọi ái dục,
Chánh niệm, tâm tỉnh giác, 
Không khổ hạnh ép xác, 
Vô bổ, không lợi ích.

Tham chiếu:
²⁵ Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.1078. 0281c03); Biệt Tạp. 別雜 (T.02. 0100.17. 0379a23).
²⁶ Akālika: Vượt thời gian. Ngài Buddhaghosa lý giải rằng Thánh đạo đưa đến kết quả lập tức, không phải chờ thời gian.
²⁷ Tân Tỷ-kheo: Từ 1 đến 5 hạ; Trung tọa Tỷ-kheo: Từ 5 đến 9 hạ; Thượng tọa Tỷ-kheo: Từ 10 đến 20 hạ.
²⁸ Theo Chú giải, Sankhā chỉ cho vị A-la-hán đã đoạn tận các tâm bất thiện tham, sân, si.