Phật giáo nguyên thủy/ Kinh tạng Pali/ Kinh Tiểu Bộ Quyển 1/ CHUYỆN NGẠ QUỶ/ DẪN LUẬN CHUYỆN NGẠ QUỶ /IV. PHẨM LỚN
§36. CHUYỆN NGẠ QUỶ VUA AMBASAKKARA
(Ambasakkarapetavatthu) (Pv. 45; PvA. 215)
Trong lúc đức Thế Tôn đang trú tại Jetavana (Kỳ Viên), một vị vua dòng họ Licchavi mệnh danh Ambasakkara, là một người không mộ đạo, có tà kiến, đang trị vì ở Vesāli (Tỳ-xá-ly).
Tại đó, lại có một thương nhân chánh trực đã bắc cầu bằng những thanh gỗ chiên-đàn qua một đầm lầy. Trái lại, cháu trai vị ấy đã lấy trộm hàng hóa, đem đến tiệm của chú, nên bị xử hình phạt đóng thân vào cọc. Người chú bị chặt đầu và hóa thành một địa thần cưỡi ngựa thuần bạch, vào nửa đêm lại đến thăm cháu đang bị đóng cọc và bảo: “Hãy cố sống thì hơn!”
Bấy giờ, Vua Ambasakkara muốn chiếm vợ của một thần dân, liền sai người ấy đi lấy đất đỏ và hoa súng đỏ ở một hồ sen cách xa kinh thành ba do-tuần, và buộc y phải trở về trước khi trời tối, nếu không sẽ bị giết. Ðồng thời, vua ra lệnh đóng cổng thành trước khi trời tối. Nhờ chư thần giúp đỡ, người kia đem đất đỏ và hoa súng đỏ về kịp trước khi trời tối, nhưng gọi cổng thành không được, y phải nhờ sự làm chứng của vị quỷ thần ấy. Sau đó, vua đích thân đi gặp vị quỷ thần để tìm hiểu sự việc.
Các vần kệ này kể lại chuyện trên. Vần kệ đầu do các vị kết tập kinh điển đưa vào:
517.
Kinh thành dân chúng xứ Vajjī,
Tên gọi là thành Tỳ-xá-ly,
Tại đó có vị vua ngự trị,
Ambasa, tộc Licchavi,
Khi nhìn thấy quỷ ngoài thành ấy,
Vua muốn biết nên hỏi tức thì.
518.
Kẻ này không có chỗ nằm ngồi,
Cùng chẳng hề đi tới bước lui,
Không thức uống ăn, quần áo mặc,
Cũng không tỳ nữ, một mình thôi.
519.
Quyến thuộc thân bằng thuở đã qua,
Có lòng thương xót nó bây giờ,
Song không có khả năng nhìn nó,
Họ đã bỏ rơi nó thật mà.
520.
Kẻ nào sa sút chẳng thân bằng,
Bạn bỏ rơi khi thấy khốn cùng,
Hễ thấy phồn vinh vây lấy bạn,
Người đang hưng thịnh lắm thân nhân.
521.
Khi hưởng thụ xong hết bạc vàng,
Gia tài chắc đã phải tan hoang,
Thân hình vấy máu đang rời rã,
Như hạt sương treo đến số tàn.
522.
Với người đang chịu cảnh đau thương,
Khủng khiếp trên cây cọc gỗ mun,
Vua hỏi: “Quỷ kia sao lại nói:
Ngươi cần phải sống, sống thì hơn?”
[Quỷ thần:]
523.
Người này trên cọc chính thân nhân,
Tôi nhớ kiếp xưa ở cõi trần,
Nên đã xót thương khi thấy nó,
Phải vào địa ngục bởi tà tâm.
524.
Licchavi chúa thượng từ đây,
Kẻ đã tạo ra ác nghiệp này,
Vào ngục tái sanh đầy khủng khiếp,
Nóng bừng gay gắt, hãi kinh thay!
525.
Ngay cái cọc kia đủ mọi phần,
Tốt hơn địa ngục biết bao lần,
Ước mong nó chẳng sa vào ngục,
Gay gắt kinh hoàng, thật khổ thân!
526.
Nếu kẻ ấy nghe tôi nói vầy,
Nó đầy sầu khổ tắt hơi ngay,
Cho nên trước nó tôi không nói,
E chỉ vì tôi, nó bỏ thây.
[Quân vương:]
527.
Vụ án người này ta biết qua,
Song ta muốn hỏi chuyện thêm mà,
Nếu ngươi cho phép ta xin hỏi,
Song chớ giận hờn với chúng ta.
[Quỷ thần:]
528.
Việc ấy tôi xin hứa thật lời,
Chuyện này không kể với người đời,
Không có tín tâm vào đạo pháp,
Dù tôi không muốn, hãy tin tôi,
Hỏi ngay những việc gì ngài muốn,
Tôi sẽ đáp tùy sức đó thôi.
[Quân vương:]
529.
Những gì ta thấy tận mắt ta,
Ước mong ta đủ tín tâm mà,
Nếu không tin dẫu khi ta thấy,
Ấy việc riêng ta, hỡi dạ-xoa!
[Quỷ thần:]
530.
Tôi đã được ngài hứa thủy chung,
Khi ngài nghe pháp hãy thành tâm,
Ði tìm tri kiến cao hơn nữa,
Với trí chẳng ô nhiễm sáng trong.
Những pháp ngài chưa nghe hoặc đã,
Tôi đều muốn nói hết cho thông.
[Quân vương:]
531.
Trên ngựa trang hoàng, ngươi đến đây,
Tìm người bị đóng cọc phanh thây,
Ðây là phong cách ngươi đi lại,
Kỳ diệu và cao quý hiển bày.
Do bởi nghiệp nào xưa đã tạo,
Mà nay được phước báu như vầy?
[Quỷ thần:]
532.
Chính giữa kinh thành Tỳ-xá-ly,
Xuyên qua đầm ở khoảng đường đi,
Có nơi nọ cực kỳ nguy hiểm,
Với dạ tín thành, một bữa kia,
Tôi lấy gỗ chiên-đàn trắng bạch,
Bắc qua chỗ ấy có nề chi.
533.
Sau đó chúng tôi đặt bước chân,
Chúng tôi và những kẻ qua đường,
Ðây là phương tiện rất kỳ diệu,
Xứng đáng được chiêm ngưỡng giữa trần.
Do chính nghiệp ngày xưa đã tạo,
Giờ đây đem phước báu cho thân.
[Quân vương:]
534.
Hình dáng ngươi soi sáng mọi phương,
Khắp nơi đều phảng phất mùi hương,
Nhà ngươi có cả thần thông lực,
Của một dạ-xoa lực dị thường.
Nhưng việc gì xưa đem kết quả,
Nhà ngươi nay phải chịu trần truồng?
[Quỷ thần:]
535.
Luôn giữ tín tâm, thoát hận sân,
Nói lời từ tốn với tha nhân,
Việc xưa kia đã đem thành quả,
Hình dáng thần tiên mãi sáng bừng.
536.
Khi tôi lưu ý đến thanh danh,
Của những người an trú pháp hành,
Tôi trịnh trọng trình bày việc ấy,
Việc xưa đem kết quả cho mình,
Mùi hương tiên giới trên thân thể,
Liên tục thoảng đưa thật dịu lành.
537.
Khi các bạn tôi tắm bến sông,
Tôi đem quần áo giấu quanh vùng,
Tôi không ác ý thích đùa giỡn,
Nay chịu trần truồng thật khổ thân.
[Quân vương:]
538.
Nếu ai làm ác để đùa nhau,
Ngươi bảo đây là quả kiếp sau,
Song nếu ai làm không bỡn cợt,
Thì ngươi bảo kết quả nào đâu?
[Quỷ thần:]
539.
Bất cứ ai làm ác cố tâm,
Ngôn từ, hành động quá buông lung,
Phải vào địa ngục sâu tăm tối,
Chắc chắn khi thân hoại mạng chung.
540.
Kẻ nào mong thế giới quang vinh,
Tìm thích thú trong các thiện hành,
Bố thí, bản thân luôn chế ngự,
Mạng chung vào thế giới thanh minh.
Khi quỷ thần đã phân tích sơ lược các nghiệp quả, nhà vua không tin, bèn
ngâm kệ:
541.
Tại sao ta phải tin điều này,
Là quả thiện hành, ác nghiệp đây?
Việc đã thấy ta cần tín ngưỡng,
Người nào thuyết phục được ta vầy?
[Quỷ thần:]
542.
Khi ngài đã mắt thấy tai nghe,
Ngài hãy tin vào nghiệp quả kia,
Nếu thiện ác đều không hiện hữu,
Sao người hạnh phúc, kẻ ê chề?
543.
Nếu chúng sanh không tạo thiện hành,
Và gây ác nghiệp giữa nhân sanh,
Thì nhân quần dẫu cao hay thấp,
Chẳng có tai ương hoặc phước lành.
544.
Nhưng bởi chúng sanh tạo thiện hành,
Và gây ác nghiệp giữa nhân sanh,
Nên nhân quần dẫu cao hay thấp,
Ðều gặp tai ương hoặc phước lành.
545.
Có hai loại nghiệp báo trên đời,
Ta phải hiểu ngay: Một hạng người,
Ðược hạnh phúc và người chịu khổ.
Chư thiên hưởng lạc thú trên trời,
Song người ngu bị nhiều hành hạ,
Khi thấy quả hai mặt chín muồi.
Khi được nhà vua hỏi:
– Như vầy ngươi đã tin vào nghiệp quả, tại sao ngươi lại phải chịu cảnh
khốn khổ này?
[Quỷ thần đáp:]
546.
Không ai làm việc thiện vì tôi,
Hồi hướng về tôi, chẳng có người,
Dâng cúng áo, giường, đồ ẩm thực,
Nên tôi trần trụi, khổ trên đời!
Khi nghe quỷ thần ước muốn nhận đủ áo quần và nhiều vật dụng khác, nhà vua bảo:
547.
Quả thật giờ đây có cách nào,
Nhà ngươi được áo mặc hay sao?
Nói cho ta biết về nguồn gốc,
Ta sẽ nghe lời tín nhiệm mau.
[Quỷ thần đáp:]
548.
Có vị Tỷ-kheo ở tại đây,
Kappitaka ấy chính danh này,
Ngài chuyên thiền định và cao đạo,
Giải thoát, điều thân, ứng cúng thay.
Sống chế ngự mình bằng giới luật,
An nhiên đạt trí tối cao vầy.
549.
Ngài vốn nói năng thật dịu hiền,
Ôn tồn nhỏ nhẹ, giọng êm đềm,
Ðón chào niềm nở đầy chơn thật,
An tịnh trú trong giới luật nghiêm,
Xứng đáng cúng dường nhiều lễ vật,
Từ loài người đến cả chư thiên.
550.
Thanh thản đoạn trừ lưới ác tâm,
Chánh chơn, vô ngã lại ly tham,
Ngài không có ước mong gì nữa,
Chẳng có sanh y ở thế gian,
Nên Ngài giải thoát, tâm an tịnh,
Tam minh chứng đắc thật vinh quang.
551.
Mặc dù quần chúng thấy hình ngài,
Ngài chẳng tiếng tăm, quen biết ai.
Dân chúng Bạt-kỳ thường vẫn gọi,
Ngài là bậc trí tuệ cao vời.
Thiên thần biết rõ ngài ly dục,
Người có tín tâm sống ở đời.
552.
Nếu Chúa thượng dâng lễ cúng ngài,
Và đem công đức hướng về tôi,
Một hai bộ áo do Ngài nhận,
Cũng đủ cho tôi có mặc rồi.
[Quân vương:]
553.
Bậc Ẩn sĩ kia đang ở đâu?
Chúng ta yết kiến ở phương nào?
Hôm nay Ngài đánh tan nghi hoặc,
Tà kiến giăng đầy tự bấy lâu.
[Quỷ thần:]
554.
Ở Kapinaccanā, Ngài tọa thiền,
Ðược bao quanh bởi các thần tiên,
Ngài đang thuyết pháp ly sân hận,
Chơn chánh như danh tiếng đã truyền.
[Quân vương:]
555.
Ta đi làm việc ấy giờ đây,
Ta sẽ dâng y Ẩn sĩ này,
Khi bộ y kia Ngài đã nhận,
Thì ngươi sẽ có áo quần ngay.
Rồi cả hai cùng đi đến chỗ ấy và quỷ thần nói:
556.
Với người xuất thế, bản thân tôi,
Không yết kiến khi chẳng đúng thời.
Chúa thượng, giờ đây không thích hợp,
Ðúng thời, hãy viếng chỗ Ngài ngồi.
Các vần kệ sau do chư vị kết tập kinh điển ghi:
557.
Khi quỷ thần vừa nói vậy xong,
Nhà vua được các vị tùy tùng,
Ðưa về lại chốn kinh thành ấy,
Tư thất của vua ở hậu cung.
558.
Từ đó thực hành giới tại gia,
Nhà vua tắm gội chọn từ nhà,
Xiêm y tám bộ và đi cúng,
Ðược các tùy tùng hộ tống ra.
559.
Khi nhà vua đến tận nơi này,
Thấy Ẩn sĩ tâm thanh tịnh đầy,
Ðã trở về sau thời khất thực,
An nhiên tĩnh tọa dưới gốc cây.
560.
Ðúng lúc vua đi yết kiến Ngài,
Vấn an sức khoẻ, sống an vui:
“Licchavi ấy là thân tộc,
Tỳ-xá-ly thành, đất nước tôi,
Tôi chính Ambasa tộc trưởng,
Mong Ngài hoan hỷ, kính thăm Ngài.
561.
Tôn giả, xin Ngài hãy nhận ngay,
Tám y tốt đẹp cúng dâng này,
Ðể tôi có thể đầy an lạc,
Vì mục đích này tôi đến đây.”
[Ẩn sĩ:]
562.
Sa-môn ẩn sĩ, dẫu từ xa,
Ðều phải tránh cung điện của vua,
Nơi đó, bao nhiêu bình bát vỡ,
Thầy tu bị xé áo cà-sa!
563.
Nhiều người khác đấm đá kinh sao,
Như búa, Tỷ-kheo phải ngã nhào,
Ẩn sĩ xuất gia mang tổn hại,
Chính tay ngài đã biết là bao!
564.
Dầu mè, đệm cỏ chẳng hề ban,
Chẳng chỉ dùm ai lạc bước đàng,
Từ một người mù, ngài lấy gậy,
Ngài vừa phóng dật lại xan tham.
Bây giờ vì lý do nào vậy,
Bằng cách nào ngài muốn phát ban?
[Quân vương:]
565.
Tôn giả, tôi công nhận thật ngôn,
Tôi làm thương tổn các Sa-môn,
Tôi mong đùa giỡn, không tà ý,
Việc phạm lỗi xưa thật bạo tàn.
566.
Kẻ kia làm ác để bông lơn,
Hạnh phúc nó không được vẹn toàn,
Nó nhận khổ đau dầu trẻ tuổi,
Số phần nó phải chịu trần truồng,
Còn gì khốn đốn hơn cho nó,
Chính việc này đây có phải không?
567.
Tôi thấy nó mang nặng lỗi lầm,
Nên tôi dâng lễ vật Tôn nhân,
Xin Ngài nhận tám y tôi cúng,
Hồi hướng về cho vị quỷ thần.
[Ẩn sĩ:]
568.
Bố thí dĩ nhiên được nhận mà,
Ước công vô lượng với nhà vua,
Nay tôi nhận tám y ngài tặng,
Mong lễ vật hồi hướng dạ-xoa.
569.
Rồi vua nhấp nước tự bàn tay,
Ðể tẩy trần và dâng cúng ngay,
Tám bộ y lên ngài Trưởng lão:
“Ước mong y được nhận như vầy!”
Và hãy nhìn xem thần đại lực,
Mặc nhiều quần áo thỏa lòng thay!
570.
Tức thì vua thấy chính thần nhân,
Tẩm ướt dầu tinh chất gỗ trầm,
Hình dáng cao sang dòng quý tộc,
Cưỡi trên lưng tuấn mã oai hùng,
Ðiểm trang y phục huy hoàng quá,
Ðược hộ tống và đạt lực thần.
571.
Với niềm vui sướng dạ hân hoan,
Khuôn mặt vui tươi hạnh phúc tràn,
Vì thấy nghiệp mình đem quả lớn,
Vua vừa nhìn tận mắt hoàn toàn.
572.
Vua bước lên và nói với thần:
“Từ nay ta cúng các Sa-môn,
Ta không có vật gì không cúng,
Ðại quỷ, ngài là bậc cứu nhân.”
[Quỷ thần:]
573.
Chúa thượng cho tôi hưởng phước ân,
Cúng dường đâu có phải hoài công,
Phần tôi sẽ tạo tình bằng hữu,
Giữa một phi nhân với thế nhân.
[Quân vương:]
574.
Ngài là quyến thuộc lẫn thân bằng,
Chánh đạo nơi nương tựa hộ thần,
Ta khẩn cầu ngài và đảnh lễ,
Ta mong được tái ngộ thần nhân.
[Quỷ thần:]
575.
Ví thử ngài làm mất tín tâm,
Thích nhiều tà kiến hóa xan tham,
Và trong trạng thái tà tâm ấy,
Ngài được gặp tôi để vấn an,
Tôi sẽ chẳng cùng ngài nói chuyện,
Dẫu tôi thấy mặt, hỡi Quân vương!
576.
Còn nếu ngài tôn trọng pháp chơn,
Hân hoan bố thí, tự điều thân,
Là nguồn cung cấp cho tu sĩ,
Nếu có duyên may gặp quỷ nhân,
Và nếu tôi đây nhìn thấy mặt,
Thì tôi sẽ đáp lễ ân cần.
577.
Mau thả người ra khỏi cọc này,
Vì ta thân thiết chính nhờ đây,
Tôi đang nghĩ đến người đau khổ,
Nay đã kết giao tại chốn này.
578.
Và nếu người này được thoát thân,
Sẽ làm thiện nghiệp rất tinh cần,
Ngày sau thoát ngục sâu tăm tối,
Thiện nghiệp đều mang lại phước phần.
579.
Chúa công tham kiến Kappita,
Ðúng lúc cúng dường bậc xuất gia,
Ðến trước mặt Ngài ngồi thỉnh ý,
Và Ngài sẽ nói vấn đề ra.
580.
Gặp Tỷ-kheo kia thỉnh ý Ngài,
Tạo nhiều công đức, trí cao vời,
Tùy theo tri kiến Ngài phân giải,
Các pháp chưa nghe giữa mọi người,
Ngài sẽ thuyết về tất cả pháp,
Ðưa đường đến cảnh giới vui tươi.
581.
Khi vua đã nói chuyện tư riêng,
Cùng vị phi nhân kết bạn hiền,
Vua đến Licchavi bộ tộc,
Nói cùng đại hội họp theo phiên:
582.
“Các người xin hãy lắng nghe lời,
Ta sẽ tìm đường lối tốt thôi.
Kẻ ác bị treo vào cọc ấy,
Bị trừng phạt nặng khổ tơi bời.
583.
Hai mươi đêm ấy khoảng thời gian,
Nó đã bị ràng buộc tấm thân,
Nó chẳng biết đâu là sống chết,
Ta xin đại hội thả tù nhân!”
[Ðại hội:]
584.
“Mau thả luôn hai kẻ ấy ngay,
Nào ai từ chối việc như vầy?
Xin làm những việc ngài thông hiểu,
Ðại hội tuân theo ý chỉ này.”
585.
Nơi kia vua vội vã ra đi,
Phóng thích người trên cọc tức thì,
Rồi bảo: “Bạn này, đừng sợ hãi”,
Và giao cho các vị lương y.
586.
Rồi vua yết kiến Kappita,
Ðúng lúc cúng dường bậc xuất gia,
Ðến trước mặt Ngài ngồi thỉnh ý,
Và tìm các lý lẽ nêu ra.
[Quân vương:]
587.
Kẻ ác bị treo ở cọc kia,
Chịu nhiều trừng phạt khổ ê chề,
Hai mươi đêm tấm thân ràng buộc,
Nó chẳng sống còn hoặc chết đi.
588.
Bây giờ tôi đã đến buông tha,
Cứu nó theo lời quỷ dạ-xoa,
Xin hỏi phải chăng còn có cách,
Làm cho nó thoát ngục Diêm-la?
589.
Tôn giả, bảo tôi biết cách gì,
Chúng tôi tin tưởng lắng tai nghe,
Phải chăng không thể tiêu trừ nghiệp,
Cho dẫu ta không hiểu chuyện kia?
[Ẩn sĩ:]
590.
Nếu ngày đêm nỗ lực tinh cần,
Nó thực hiện nhiều thiện nghiệp nhân,
Nó sẽ thoát ra từ ngục tối,
Thiện nghiệp phải đem lại phước phần.
[Quân vương:]
591.
Nay tôi hiểu rõ chuyện này rồi,
Tôn giả, giờ đây thương xót tôi,
Bậc trí dạy cho tôi giáo pháp,
Ðể tôi khỏi đọa ngục Diêm đài.
[Ẩn sĩ:]
592.
Ngay tự hôm nay với tín tâm,
Ngài quy y Phật, Pháp,Tăng nhân,
Ðồng thời thân thực hành năm giới,
Trọn vẹn và không có lỗi lầm.
593.
Từ nay ngài bỏ giết muôn loài,
Không lấy vật chi chẳng tặng ngài,
Không uống rượu nồng, không nói dối,
Hãy bằng lòng với vợ ngài thôi.
Trang nghiêm lãnh tám công thù thắng,
Ðưa đến nhiều thành quả đẹp tươi.
594.
Với tâm thanh thản hãy đem dâng,
Các bậc Chánh chơn những vật cần,
Y phục, đồ ăn, bình khất thực,
Nơi an trú với chỗ ngồi nằm,
Thức ăn đủ loại mềm và cứng,
Thức uống và nơi chốn nghỉ chân.
595.
Thiết đãi Tỷ-kheo thức uống ăn,
Những người có giới hạnh siêu quần,
Ða văn và thoát ly tham dục,
Công đức vẫn luôn phát triển dần.
[Quân vương:]
596.
Thực hành Chánh pháp thật tinh chuyên,
Với nhiệt tình luôn ngày lẫn đêm,
Ngài tự cứu mình từ địa ngục,
Thiện hành mang phước báu nhân thiên.
597.
Ngay tự hôm nay với tín tâm,
Tôi quy y Phật, Pháp, Tăng nhân,
Ðồng thời thân thực hành năm giới
Trọn vẹn và không có lỗi lầm.
598.
Từ nay tôi bỏ giết muôn loài,
Không lấy vật gì chẳng tặng tôi,
Không uống rượu nồng, không nói dối,
Biết bằng lòng với vợ mình thôi.
Trang nghiêm lãnh tám công thù thắng,
Ðưa đến nhiều thành quả đẹp tươi.
599-600.
Với các vị cao đạo, Thánh Tăng,
Thoát ly tham dục lại đa văn,
Dâng y, thực phẩm trong bình bát,
Sàng tọa và nơi chốn nghỉ chân,
Ðủ loại thức ăn mềm hoặc cứng,
Cùng nhiều thức uống, chỗ ngồi nằm.
Tìm trong Phật pháp niềm an lạc,
Tôi quyết không dao động bản thân.
601.
Ambasa, vị Licchavi,
Kẻ tại gia thành Tỳ-xá-ly,
Ðã trở nên người như vậy đó,
Ðầy tâm thành tín, tính nhu mì,
Nhiệt tình thực hiện nhiều công hạnh,
Với chúng Tỷ-kheo quyết hộ trì.
602.
Khi người trên cọc đã bình an,
Tự nguyện, người từ giã thế gian,
Ðến với Kappita ẩn sĩ,
Rồi hai người đắc quả Sa-môn.
603.
Ðây chính cách hầu cận Thánh Tăng,
Quả nhiều cho các thiện hiền nhân,
Người trên cọc đạt phần ưu thắng,
Trong lúc am-ba quả nhỏ hơn.
Sau đó, Tôn giả Mahākappitaka đi đến Sāvatthi đảnh lễ bậc Ðạo sư và trình lên Ngài vấn đề đã được vị quỷ thần kể cho nhà vua nghe. Bậc Ðạo sư lấy đó làm đề tài thuyết pháp cho hội chúng đang hiện diện.
