Phật giáo nguyên thủy/ Kinh tạng Pali/ Kinh Tiểu Bộ Quyển 1/ CHUYỆN NGẠ QUỶ/ I. PHẨM CON RẮN (URAGAVAGGA)

§1. CHUYỆN NGẠ QUỶ THÍ DỤ PHƯỚC ĐIỀN

(Khettūpamapetavatthu)¹ (Pv. 3; PvA. 3)

Ðức Thế Tôn kể chuyện này trong lúc đang trú tại chỗ nuôi sóc ở Veḷuvana (Trúc Lâm), gần Rājagaha (Vương Xá).

Thời ấy, ở Vương Xá, có một người chủ ngân khố giàu sang vô cùng và chỉ được biết qua danh hiệu Ðại Phú Ông (Mahādhanaseṭṭhi). Ông có một con trai độc nhất rất khả ái và xinh đẹp. Khi cậu đến tuổi trưởng thành, cha mẹ cậu suy nghĩ như vầy: “Nếu con ta chi tiêu một ngàn đồng mỗi ngày thì dù cả trăm năm nữa, số lượng tài sản này cũng sẽ không hết.”

Họ chẳng dạy cậu một nghề gì cả vì suy nghĩ: “Việc học nghề sẽ tốn nhiều công sức mệt nhọc, cứ để nó an nhàn thân tâm, hưởng thọ giàu sang thỏa thích.” Thay vì dạy nghề, khi cậu đến tuổi mười sáu, họ cưới cho cậu một cô vợ kiều diễm, nhưng hoàn toàn thiếu đạo hạnh. Cùng với cô vợ, cậu đổ hết thời giờ vào việc hưởng thụ, thích thú tầm cầu dục lạc.

Khi cha mẹ mất, cậu phung phí tiền của vào các vũ nữ, ca nhân và các cuộc vui chơi khác. Sau khi tiêu hết tài sản, cậu trở nên nghèo khó, phải cố xoay sở để sống bằng cách vay nợ. Nhưng khi cậu không còn có thể vay được nữa và bị các chủ nợ thúc bách, cậu đưa hết ruộng vườn, trang trại, nhà cửa cùng các gia sản khác rồi trở thành kẻ hành khất, sống trong nhà tế bần của thành phố ấy.

Bấy giờ một hôm, bọn cướp gặp cậu và bảo:

- Này chú, xem đây, chú làm sao ra khỏi cuộc sống khốn khổ này? Chú còn trẻ và có năng lực, hãy đi theo bọn ta và sống đầy đủ thoải mái bằng cách trộm cướp, bọn ta sẽ tập luyện cho chú!

Cậu đồng ý và đi theo chúng. Bọn trộm cướp cho cậu một cây gậy lớn; và trong khi chúng đột nhập vào một cái nhà mà bọn chúng đã đục thủng một lỗ lớn, chúng đặt cậu ở chỗ ra vào và nói:

- Nếu có ai đến, hãy đánh chết nó đi.

Cậu vốn tâm trí đần độn, không phân biệt bạn thù, liền đứng đó và chỉ chờ đợi người khác đi đến. Bấy giờ, người trong nhà trở dậy, chạy đi thật nhanh nhìn đây đó, chợt thấy cậu đứng ở lỗ thủng ấy. Họ vừa nói: “Chúng đây rồi, quân khốn kiếp, lũ trộm cướp ˮ, họ chụp lấy cậu đưa đến nhà vua, trình:

- Tâu Ðại vương, tên trộm này bị bắt lúc đang phá nhà. Vua ra lệnh cho quân binh giữ thành:

- Chặt đầu nó đi!

Bọn này giam cậu vào ngục và đưa đến nơi hành hình, chúng đánh cậu bằng roi trong lúc cậu đi theo tiếng trống xử tội. Cùng lúc quần chúng la lớn:

- Tên cướp phá hoại này đã bị bắt ở thành này.

Bấy giờ ở trong thành ấy, có nàng hoa khôi tên là Sulasā đang đứng bên cửa sổ. Nàng thấy cậu bị dẫn đi ngang, và vì nàng đã quen biết cậu từ trước nên nàng có cảm tình với cậu, vốn là người từng đạt đại phú quý trong thành này; nàng liền cho gửi mứt, bánh và nước uống, lại nhờ người nhắn với bọn giữ thành:

- Cầu mong các tôn ông đợi cho đến lúc người này ăn xong mứt, bánh và uống nước.

Cùng lúc ấy trong thành này, Tôn giả Mahāmoggallāna đang quán sát bằng thiên nhãn và thấy tình cảnh nguy khốn của kẻ này, Tôn giả động lòng bi mẫn và suy nghĩ: “Vì kẻ này chưa hề làm công đức gì mà chỉ tạo ác nghiệp, y sẽ bị tái sanh vào địa ngục. Nay nếu ta đi ra và y cho ta mứt, bánh và nước uống, y sẽ được tái sanh vào hội chúng các địa thần. Ta phải giúp đỡ kẻ này.”

Vì vậy, Tôn giả liền xuất hiện trước tội nhân ngay khi mứt, bánh và nước được mang đến. Khi cậu thấy vị Trưởng lão, tâm cậu được an lạc và cậu suy nghĩ: “Ta có lợi ích gì nhờ ăn mứt, bánh này nếu ta phải chết? Giờ đây, chúng sẽ làm hành trang cho ta lên đường đi đến thế giới bên kia.”

Thế là cậu nhờ đưa mứt, bánh và nước uống đi cúng vị Trưởng lão. Khi Tôn giả Moggallāna thấy nỗi thống khổ của cậu đã trở thành hoan hỷ, Tôn giả ngồi xuống và ăn uống, xong rồi đứng dậy đi lên đường.

Còn người ấy bị các đao phủ đưa đến nơi xử tội và chém đầu. Nhờ hành động tín thành đối với Trưởng lão Moggallāna, phước điền vô thượng ở đời, kẻ ấy xứng đáng được tái sanh vào thiên giới cao cả. Nhưng vì niệm luyến ái phát ra đối với Sulasā khi cậu suy nghĩ: “Ta tạo được lễ cúng dường này là nhờ nàng”, nên ngay lúc lâm chung, tâm cậu trở thành bất tịnh và cậu tái sanh vào cảnh giới thấp hơn, làm vị thần ở trong cây chuối lớn có tàn lá rậm rạp trong rừng hoang.

Bấy giờ, tình cờ vị thần thấy Sulasā trong vườn của nàng, liền mang nàng đến nơi cư trú của vị ấy. Mẹ nàng than khóc, bảo vị ấy sau một tuần phải đem nàng trở lại. Bà mẹ kể chuyện cho mọi người nghe khi họ hỏi bà sự việc đã xảy ra, và họ tràn đầy kinh ngạc bảo nhau:

- Các bậc A-la-hán quả thật là phước điền vô thượng ở đời, ngay một hành động từ bi nhỏ bé đối với chư vị cũng làm cho con người tái sanh vào cõi chư thiên.

Chư Tăng thuật chuyện này lên đức Thế Tôn, Ngài bèn ngâm các vần kệ này để giải thích sự việc: