Tam Tạng  »  Phật giáo nguyên thuỷ  »  Kinh Tạng Pali  »
Kinh Trung Bộ
HT Thích Minh Châu

TRÍCH LỜI GIỚI THIỆU CỦA
HÒA THƯỢNG THÍCH MINH CHÂU

“Sau khi dịch xong Kinh Trường bộ ( Dīgha Nikāya ), Vu Lan, PL. 2516 (23-8-1972), tôi dịch tiếp Kinh Trung bộ , và như vậy cố gắng tiếp tục phiên dịch Kinh Bát Tạng Pāli như phát nguyện từ năm 1965, nhưng vì trách nhiệm của một vị trưởng phòng thể chế không hoàn thành sớm hơn và đầy đủ hơn như ý muốn.”

“Vấn đề tìm được chữ Hán tương thích với chữ Pāli, thực sự là một vấn đề nan giải. Như biết pañcakhaṇḍa là năm uẩn, rūpa là sắc, vedanā là thọ, saññā là tưởng, saṅkhāra là hành và viññāṇa là thức, thời gian dịch vừa gọn, vừa nhanh. Nhưng nếu gặp những danh từ chưa có chữ Hán tương đương thì cả một vấn đề thật khó khăn và nan giải.”

“Chúng tôi dịch kinh Pāli, không vì mục đích muốn ủng hộ hay không muốn ủng hộ một học phái nào, một trường lập nào. Mục đích của chúng tôi chỉ muốn giới thiệu những cuốn điển kinh có thể xem là nguyên thủy hay gần nguyên thủy nhất, để người đọc có thể tìm hiểu lời dạy chân chính của Đức Phật, từ ống kính của một học phái nào, dầu là Ấn Độ, Trung Hòa hay Việt Nam. Chúng tôi cũng không có trách nhiệm nêu lên cho việc độc lập các đoạn nào là nguyên thủy, đoạn nào không phải nguyên thủy. Chỉ có người đọc, sau khi tự mình đọc, tự mình tìm hiểu, tự mình suy tư, tự mình quan sát, tự mình chứng minh trên bản thân, mới có thể thấy, hiểu được đoạn nào thực sự nguyên thủy. nhiệm vụ tìm hiểu, chứng minh cá nhân là trách nhiệm của người đọc, không phải của người dịch, vì đạo Phật là Đạo đến để thấy không phải Đạo đến để giúp đỡ người hộ gia đình; Đạo của người có mắt ( cakkhumato ), không phải Đạo của người mắt; Đạo của người được tìm thấy, của người biết ( passato jānato ), không phải là Đạo của người không được tìm thấy, không biết ( apassato ajānato ). Chỉ nên có người đọc mới có thể tự mình tìm thấy, tự mình hiểu và chứng minh tự mình.

Thật sự, chúng tôi chỉ mong rằng quý vị hãy đọc thật kỹ và suy tư thật chín chắn những đoạn mà chúng tôi phiên dịch trong tập này rồi quý vị tự hỏi, những đoạn ấy có phải là những đoạn “Tiểu thừa”, dành riêng cho những vị có tiểu tâm, chỉ biết tự lợi không biết lợi tha, chỉ biết tự giác không biết giác tha. Như chúng tôi đã phân tích trong Lời Giới thiệu bản dịch tập Đại thừa và sự liên hệ với Tiểu thừa, chúng ta đừng có mắc bẫy các vị Bà-la-môn Ấn Độ giáo đã tìm cách gán cho chữ Tiểu thừa để loại ra ngoài những lời dạy căn bản, như một số lớn Phật tử Đại thừa đã bị mê hoặc, không dám đọc những lời Phật dạy, vì bị gán nhãn hiệu Tiểu thừa. Bên phái Nam tông, tuy tôn thờ Tam tạng Pāli, nhưng một số Phật tử cũng rơi vào một nạn tương tự, là chỉ học Luật tạng và A-tỳ-đàm tạng đề cập đến Đệ nhất nghĩa đế, còn Kinh tạng chỉ bàn đến Tục đế mà thôi. Đây cũng là một lầm lạc hết sức ngây thơ và nguy hiểm. A-tỳ-đàm tạng phát xuất từ Kinh tạng và bỏ gốc để tìm ngọn thì không khác gì kẻ đi tìm lõi cây mà chỉ đem về cành và lá. Thật sự đạo Phật đâu có phân biệt Tiểu thừa - Đại thừa, đâu có chia đôi Chân đế - Tục đế. Những sự phân chia này chỉ là hậu tác phẩm, hoặc các giáo sĩ Bà-la-môn mang danh Phật tử muốn loại bỏ những gì tinh túy nhất của đạo Phật, không cho Phật tử học và tu, hay của một số đệ tử Phật muốn làm Tổ sư một giáo phái, nên đề xướng các chủ thuyết lấn át những lời dạy nguyên thủy của đức Phật.

Thật sự chúng ta chỉ có một trách nhiệm, tìm đọc và tìm hiểu những lời Phật dạy thật sự là những lời dạy của đức Phật, và vì trách nhiệm ấy chúng tôi đã cố gắng phiên dịch Kinh tạng Pāli ra Việt ngữ. Chúng ta chỉ cần đọc, cần suy tư chín chắn và rồi chính chúng ta tự ý thức đâu là những lời dạy trung thực của đức Bổn sư của chúng ta.

Ba bài kinh cuối của tập I này được dịch trong dịp chúng tôi ra Huế dự Lễ Đại tang đức Tăng thống Giáo hội Phật giáo Việt Nam Thống nhất và cũng là Bổn sư của chúng tôi. Trong sự trang nghiêm chân thành của Phật tử toàn quốc đến nghiêng mình đảnh lễ lần cuối cùng Giác linh Đại lão Hòa thượng và trong sự trầm lặng suy tư của người đệ tử đối với vị Bổn sư đã trọn đời hiến mình cho đạo pháp và giáo huấn hậu côn, chúng tôi phát nguyện trọn đời phiên dịch Tam tạng giáo điển để đền đáp công ơn giáo huấn của Ngài. Chúng tôi tự nghĩ đó là một cử chỉ duy nhất và có ý nghĩa nhất để đền đáp thâm ân của một đệ tử đối với vị Bổn sư của mình trong cuộc đời ngũ trược ác thế này.”

(Lời Giới thiệu Kinh Trung bộ, tập I, 1973)

“Công trình phiên dịch của tôi, một mặt đáp ứng sở nguyện xuất dương của tôi, một mặt xây dựng những tài liệu nghiên cứu đạo Phật cho các học giả và Phật tử Việt Nam. Và đây cũng là sự đóng góp của Đại học Vạn Hạnh vào tủ sách Phật học nước nhà. Lẽ dĩ nhiên, trong trách nhiệm hiện tại của tôi, sự phiên dịch đòi hỏi nhiều cố gắng, nhiều dụng công kiên trì và liên tục, nhưng chúng tôi đã được tưởng thưởng xứng đáng khi được tận hưởng những Pháp lạc do Chánh pháp đem lại trong khi phiên dịch. Pháp lạc này ẩn chứa trong từng chữ, từng câu, tiềm tàng trong từng câu văn, giọng nói, và chính Pháp lạc đã nuôi dưỡng và khích lệ chúng tôi rất nhiều trong công tác phiên dịch này.

Càng dịch, chúng tôi càng thấy rõ ác ý của các nhà Bà-la-môn đã dùng danh từ Tiểu thừa để gán vào những lời dạy thực sự nguyên thủy của đức Phật và khiến cho các Phật tử không dám đọc, không dám học, không dám tu những pháp môn ấy. Càng dịch, càng thấy rõ dụng tâm hiểm độc của các vị Bà-la-môn, đã khôn khéo xuyên tạc đạo Phật, khiến cho những giáo lý căn bản, những tinh hoa cao đẹp nhất của tư tưởng nhân loại đã bị những tư tưởng tà giáo xen lẫn, bị ruồng bỏ, bị che giấu, không được biết đến, không được học hỏi tu hành. Nhưng chân lý bao giờ cũng là chân lý, mặt trời bao giờ cũng là mặt trời. Các ba hoa của Ma vương, các cuộc so tài của những ngọn đèn lẻ tẻ mù mờ, các lời lẽ bập bẹ của những kẻ mới tập tễnh đi vào con đường triết lý, tất cả cũng chỉ là cuồng vọng đen tối, được ánh sáng rực rỡ của chân lý quét sạch.”

Có người than kinh Pāli quá dài và có nhiều đoạn trùng điệp. Khi dịch kinh, bao giờ tôi cũng phải kính trọng nguyên bản, và vì vậy chúng tôi không có thể tự ý lược bỏ những đoạn trùng điệp, dầu rằng nguyên bản Pāli chúng tôi phiên dịch cũng đã lược bỏ khá nhiều. Điều chúng ta nên nhớ là phần lớn kinh điển được kiết tập trong các Đại hội Kiết tập và đều do chư Tăng tụng đọc lại những đoạn các vị ấy đã ghi nhớ, và lẽ dĩ nhiên khi tụng đọc không bao giờ có chuyện lược bỏ. Lại nữa, đức Phật trong khi đi truyền giáo, mỗi kinh đều được giảng trọn vẹn trong mỗi hoàn cảnh đặc biệt và chư Tăng ghi nhớ lại không bao giờ dám lược bỏ các đoạn đã được nghe. Do đó, có nhiều đoạn trùng điệp, khó lòng lược bỏ cho được. Dầu thế nào, các đoạn trùng điệp vẫn có sự tác dụng cho người đọc, vì không gì tốt đẹp hơn là được nhắc đi nhắc lại những giáo lý quan trọng và những pháp tu căn bản.

Chúng tôi nay chỉ chú trọng phiên dịch, và mong dịch cho được chu toàn và đầy đủ, để làm tài liệu nghiên cứu và tu học cho các Phật tử và học giả, chưa có một nhận xét, phê bình, so sánh đối chiếu gì. Mỗi bộ kinh được dịch xong là những nguồn tài liệu văn hóa hết sức phong phú và quý giá cho các học giả và các Phật tử, và hiện tại sự cố gắng duy nhất của chúng tôi là cung cấp những tài liệu văn hóa ấy.”

(Lời Giới thiệu Kinh Trung bộ, tập II, 1974)

“Với tập III này, chúng tôi đã hoàn thành bộ Kinh Trung Bộ ( Majjhima Nikāya ), một trong những bộ kinh quan trọng nhất của Kinh Bát Pāli. Vì không có thì giờ đây, chúng tôi không đi vào nội dung của bộ này, nhưng với những tài liệu dịch thuật như vậy, các học giả, Phật tử có đầy đủ tài liệu tham khảo và suy tầm. Chúng tôi chỉ có thể nói một cách tắt là Kinh Trung bộ nặng về phần chánh tri kiến ​​và các phương pháp tu hành, tốt nhất là những thành phần nhị nguyên trong địa hạt tu hành của tỷ-kheo. Còn Kinh Trường bộ đặt nặng về phần lịch sử, có tánh cách ngoại trừ các Bà-la-môn, du sĩ ngoại đạo, Kỳ-na giáo, vv… Cho nên đọc Kinh Trường bộ , chúng ta thấy kim cương giáo lý thuyết của đạo Phật sai khác với ngoại đạo cùng tiến trình tư tưởng và văn hệ Phật giáo. Còn đọc Kinh Trung bộ , họ đi sâu vào giáo lý và tư tưởng và đặt nặng về những phản ứng tâm lý tế nhị của người tu hành khi đạt được những kết quả tối cao. Nên, với hai tập Kinh Trường bộ và Kinh Trung bộ , chúng tôi nghĩ đã giới thiệu những tài liệu khá chính xác và đầy đủ để các nhà học giả và Phật tử đi sâu vào những cuốn sách lý giải và giáo pháp căn bản , thật sự là nguyên thủy của đạo Phật.”

(Lời giới thiệu Kinh Trung bộ, tập III, 1974)