Phật giáo nguyên thủy/ Kinh tạng Pali/ Kinh Tiểu Bộ Quyển 1/ TRƯỞNG LÃO NI KỆ/ CHƯƠNG X. MƯỜI MỘT KỆ (EKĀDASANIPĀTA)

§63. KỆ NGÔN CỦA TRƯỞNG LÃO NI KISĀ GOTAMĪ (Kisāgotamītherīgāthā)¹ (Thīg. 143; ThīgA. 174)

Trong thời đức Phật hiện tại, cô được sanh ở Sāvatthi, trong một gia đình nghèo khổ, tên là Gotamī, và vì cô yếu đuối nên được gọi là Kisā Gotamī (Gotamī ốm yếu). Khi lập gia đình, cô bị khinh thường và được gọi là con gái của một người không có gì, nhưng khi có con, cô được kính trọng. Đứa con lớn lên khi có thể chạy được thì bị chết, cô cảm thấy đau khổ và nhớ đến sự đối xử với mình được thay đổi khi sinh đứa con. Cô nghĩ: “Họ sẽ mang đứa con của ta ra nghĩa địa.” Rồi cô ôm đứa con đã chết vào lòng và đi vào từng nhà xin: “Hãy cho con tôi thuốc!” Và được trả lời: “Nay thuốc còn dùng được gì nữa?” Nhưng cô không hiểu. Có người thương xót khuyên cô đến đức Phật để xin thuốc, cô đi đến tinh xá và xin đức Phật: “Hãy cho con tôi thuốc!” Bậc Ðạo sư thấy được sự hy vọng tu chứng nơi cô bèn nói: “Hãy đi đến nhà nào không có người chết và đem lại một hột cải!” Cô vâng lời, đi đến nhà đầu tiên và yêu cầu như vậy, nhưng bị từ chối vì trong nhà có người chết. Cô đi đến nhiều nhà khác cũng được trả lời như vậy và cô nghĩ: “Ðây có thể là bậc Ðạo sư dạy khéo cho ta”, nên cô mang đặt con cô ở nghĩa địa và nói:

Pháp này không riêng làng,
Không riêng thành, gia tộc,
Không riêng cho một ai,
Cho đến toàn thế giới,
Kể cả các chư thiên,
Ở tại mọi tầng trời,
Pháp nhĩ là như vậy,
Tất cả là vô thường.

Rồi cô đi đến bậc Ðạo sư và khi Ngài hỏi có tìm được hột cải không, cô trả lời: “Việc làm về hột cải đã xong. Hãy xác chứng cho con!”

Thế Tôn nói:

Tâm còn bị đắm say,
Con cái và súc vật,
Tử thần bắt người ấy,
Như lụt trôi làng ngủ.²

Khi đức Phật nói xong, cô chứng được Sơ quả (quả Dự lưu) và xin được xuất gia. Ðức Phật chấp nhận và cô được các Tỷ-kheo-ni cho thọ giới. Sau đó không bao lâu, cô quán chiếu về nguyên nhân của sự vật khiến thiền quán tăng trưởng. Rồi bậc Ðạo sư nói lên bài kệ:

Người sống một trăm năm,
Không thấy pháp sanh diệt,
Tốt hơn, sống một ngày,
Thấy được pháp sanh diệt.³

Khi đức Phật nói xong, cô chứng quả A-la-hán. Vì cô đặc biệt tu hạnh khắc khổ nên cô mặc thô y, và đức Phật ngồi tại tinh xá Kỳ Viên ấn chứng cho cô là vị Ni có hạnh Mặc thô y đệ nhất. Suy tư trên quả chứng của mình, cô nói lên những bài kệ này trước mặt Thế Tôn, những bài kệ tán thán sự thân cận với các bậc Hiền Thánh:

213.

Bạn lành được ẩn sĩ,
Khắp thế giới ngợi khen,
Thân cận với bạn lành,
Kẻ ngu thành người trí.

214.

Hãy thân bậc chân nhân,
Thân vậy trí tăng trưởng,
Thân cận bậc chân nhân,
Mọi khổ đau được thoát.

215.

Hãy biết bốn Thánh đế,
Khổ và khổ tập khởi,
Biết về đau khổ diệt,
Và đường Thánh tám ngành.

216.

Khổ thay phận nữ nhân,
Chính Ngài đã nói lên,
Bậc Đánh Xe Điều Ngự,
Những ai đáng điều ngự,
Khổ thay phận chồng chung,
Nhiều người một lần sanh.

217.

Trong đau khổ, đâm họng,
Mẹ yếu uống thuốc độc,
Trường hợp gặp bào thai,
Bị chết khi đang sanh,
Cả hai mẹ và con,
Ðều cùng gặp tai nạn.

218.

Khi mang thai đi về,
Ta thấy chồng chết đường,
Và khi ta sanh đẻ,
Ta không về đến nhà.

219.

Hai con đều bị chết,
Chồng nữ nhân khốn khổ,
Lại bị chết giữa đường,
Mẹ, cha và cả anh,
Ðều cùng bị thiêu đốt,
Dồn chung trên đống lửa.

220.

Ôi, nữ nhân khốn khổ,
Sanh gia cảnh khốn cùng,
Người phải chịu khổ đau,
Vô lượng không kể xiết.
Nước mắt người đã khóc,
Trải nhiều ngàn lần sanh.

221.

Ta thấy giữa nghĩa trang,
Thịt con ta bị ăn,
Gia đình bị tàn hại,
Bị mọi người khinh bỉ,
Tuy vậy, người chết chồng,
Ðạt được sự bất tử.

222.

Ta tu tập Thánh đạo,
Ðường tám ngành bất tử,
Ta chứng được Niết-bàn,
Thấy được gương Chánh pháp.

223.

Trên ta, mũi tên đâm,
Ðã được rút ra khỏi,
Gánh nặng đã đặt xuống,
Việc nên làm đã làm,
Ta là Trưởng lão Ni, Kisā Gotamī,
Với tâm khéo giải thoát,
Ta nói lên lời này.

Chú thích
¹ Xem Ap. II. 564, Kisāgotamītherīapadāna (Ký sự về Trưởng lão Ni Kisā Gotamī).
² Xem Dh. v. 287.
³ Xem Dh. v. 113.