Phật giáo nguyên thủy/    Kinh tạng Pali/    Kinh Tăng Chi Bộ/   CHƯƠNG XI MƯỜI MỘT PHÁP (EKĀDASAKANIPĀTA)/    II.   PHẨM TÙY NIỆM  (ANUSSATIVAGGA)

 I. KINH MAHĀNĀMA THỨ NHẤT (Paṭhamamahānāmasutta)¹³ (A. V. 328)

11.   Một thời, Thế Tôn trú giữa dân chúng Sakka, tại Kapilavatthu, ở khu vườn Nigrodha. Lúc bấy giờ, nhiều Tỷ-kheo đang may y cho Thế Tôn, nghĩ rằng: “Y làm xong, sau ba tháng, Thế Tôn sẽ bộ hành ra đi.” Mahānāma dòng họ Thích được nghe: “Nhiều Tỷ-kheo đang may y cho Thế Tôn, nghĩ rằng: ‘Y làm xong, sau ba tháng, Thế Tôn sẽ bộ hành ra đi.’” Rồi Mahānāma dòng họ Thích¹⁴ đi đến Thế Tôn; sau khi đến, đảnh lễ Thế Tôn và ngồi xuống một bên. Ngồi xuống một bên, Mahānāma dòng họ Thích bạch Thế Tôn:

- Bạch Thế Tôn, con nghe nói, có nhiều Tỷ-kheo đang may y cho Thế Tôn, nghĩ rằng: “Y làm xong, sau ba tháng, Thế Tôn sẽ bộ hành ra đi.” Bạch Thế Tôn, giữa các người an trú với những an trú khác nhau, chúng con nên an trú với an trú nào?

-  Lành thay! Lành thay! Này Mahānāma, như vậy thật xứng đáng cho thiện nam tử các người, sau khi đến Như Lai, đã hỏi, như vậy: “Bạch Thế Tôn, giữa các người an trú với những an trú khác nhau, chúng con nên an trú với an trú nào?”

Hãy nhập cuộc, này Mahānāma, với lòng tin, không phải với không lòng tin. Hãy nhập cuộc với tinh cần tinh tấn, không với biếng nhác. Hãy nhập cuộc với trú niệm, không với thất niệm. Hãy nhập cuộc với định, không với không định. Hãy nhập cuộc với trí tuệ, không với liệt tuệ.

Sau khi an trú trong năm pháp này, này Mahānāma, hãy tu tập thêm sáu pháp nữa.

Ở đây, này Mahānāma, ông hãy tùy niệm Như Lai: “Đây là Thế Tôn, bậc A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhơn Sư, Phật, Thế Tôn.” Này Mahānāma, trong khi vị Thánh đệ tử tùy niệm Như Lai, trong khi ấy, tâm không bị tham ám ảnh, tâm không bị sân ám ảnh, tâm không bị si ám ảnh, trong khi ấy, tâm được chánh trực nhờ duyên Như Lai. Vị Thánh đệ tử, này Mahānāma, với tâm chánh trực, có được nghĩa tín thọ, có được pháp tín thọ, có được hân hoan liên hệ đến pháp. Khi có hân hoan, hỷ sanh; khi có hỷ, thân được khinh an; khi thân khinh an, cảm giác lạc thọ; khi có lạc thọ, tâm được định tĩnh. Này Mahānāma, như vậy gọi là bậc Thánh đệ tử sống đạt được bình đẳng với chúng sanh không bình đẳng, sống đạt được vô sân với chúng sanh có sân, nhập được pháp lưu, tu tập Phật tùy niệm.

Lại nữa, này Mahānāma, ông hãy tùy niệm Pháp: “Khéo thuyết là pháp Thế Tôn thuyết giảng, thiết thực hiện tại, không có thời gian, đến để mà thấy, có khả năng hướng thượng, được người trí tự mình giác hiểu.” Này Mahānāma, trong khi vị Thánh đệ tử tùy niệm Pháp, trong khi ấy, tâm không bị tham ám ảnh, tâm không bị sân ám ảnh, tâm không bị si ám ảnh, trong khi ấy, tâm được chánh trực nhờ duyên pháp. Vị Thánh đệ tử, này Mahānāma, với tâm chánh trực, có được nghĩa tín thọ, có được pháp tín thọ, có được hân hoan liên hệ đến pháp. Khi có hân hoan, hỷ sanh; khi có hỷ, thân được khinh an; khi thân khinh an, cảm giác lạc thọ; khi có lạc thọ, tâm được định tĩnh. Này Mahānāma, như vậy gọi là bậc Thánh đệ tử sống đạt được bình đẳng với chúng sanh không bình đẳng, sống đạt được vô sân với chúng sanh có sân, nhập được pháp lưu, tu tập Pháp tùy niệm.

Lại nữa, này Mahānāma, ông hãy tùy niệm Tăng: “Diệu hạnh là chúng đệ tử Thế Tôn, Trực hạnh là chúng đệ tử Thế Tôn, Ứng lý hạnh là chúng đệ tử Thế Tôn, Chánh hạnh là chúng đệ tử Thế Tôn, tức là bốn đôi tám vị. Chúng đệ tử này của Thế Tôn là đáng được cung kính, đáng được tôn trọng, đáng được cúng dường, đáng được chắp tay, là vô thượng phước điền ở đời.” Này Mahānāma, trong khi vị Thánh đệ tử tùy niệm Tăng, trong khi ấy, tâm không bị tham ám ảnh, tâm không bị sân ám ảnh, tâm không bị si ám ảnh, trong khi ấy, tâm được chánh trực nhờ duyên Tăng. Vị Thánh đệ tử, này Mahānāma, với tâm chánh trực, có được nghĩa tín thọ, có được pháp tín thọ, có được hân hoan liên hệ đến pháp. Khi có hân hoan, hỷ sanh; khi có hỷ, thân được khinh an; khi thân khinh an, cảm giác lạc thọ; khi có lạc thọ, tâm được định tĩnh. Này Mahānāma, như vậy gọi là bậc Thánh đệ tử sống đạt được bình đẳng với chúng sanh không bình đẳng, sống đạt được vô sân với chúng sanh có sân, nhập được pháp lưu, tu tập Tăng tùy niệm.

Lại nữa, này Mahānāma, ông hãy tùy niệm giới của mình: “Không có bể vụn, không có cắt xén, không có vết nhơ, không có chấm đen, đưa đến giải thoát, được người trí tán thán, không bị chấp trước, đi đến thiền định.” Này Mahānāma, khi nào bậc Thánh đệ tử tùy niệm giới... trong khi ấy, tâm được chánh trực nhờ duyên giới... nhập được pháp lưu, tu tập giới tùy niệm.

Lại nữa, này Mahānāma, ông hãy tùy niệm thí của mình:¹⁵ “Thật là được lợi cho ta! Thật là khéo được lợi cho ta! [Vì rằng] với quần chúng bị cấu uế, xan tham chi phối, ta sống trong gia đình với tâm không bị cấu uế, xan tham chi phối, bố thí rộng rãi với bàn tay sạch sẽ, ưa thích từ bỏ, sẵn sàng để được yêu cầu, ưa thích phân phát vật bố thí.” Này Mahānāma, khi nào bậc Thánh đệ tử tùy niệm thí... trong khi ấy, tâm được chánh trực nhờ duyên thí... nhập được pháp lưu,¹⁶ tu tập tùy niệm thí.

Lại nữa, này Mahānāma, ông hãy tùy niệm thiên: “Có Bốn Thiên Vương thiên, có chư thiên cõi trời Ba Mươi Ba, có chư thiên Dạ-ma, có chư thiên Đâu- suất, có chư thiên Hóa Lạc, có chư thiên Tha Hóa Tự Tại, có chư thiên Phạm Chúng, có chư thiên cao hơn nữa. Đầy đủ với lòng tin như vậy, chư thiên ấy, sau khi chết ở chỗ này, được sanh tại chỗ kia; lòng tin như vậy cũng có đầy đủ nơi ta. Đầy đủ với giới như vậy, chư thiên ấy, sau khi chết ở chỗ này, được sanh tại chỗ kia; giới như vậy cũng có đầy đủ nơi ta. Đầy đủ với nghe pháp như vậy, chư thiên ấy sau khi chết ở chỗ này, được sanh tại chỗ kia; nghe pháp như vậy cũng có đầy đủ nơi ta. Đầy đủ với thí như vậy, chư thiên ấy sau khi chết ở chỗ này, được sanh tại chỗ kia; thí như vậy cũng có đầy đủ nơi ta. Đầy đủ với tuệ như vậy, chư thiên ấy sau khi chết ở chỗ này, được sanh tại chỗ kia; tuệ như vậy cũng có đầy đủ nơi ta.” Trong khi vị ấy tùy niệm tín, giới, nghe pháp, thí và tuệ của tự mình và chư thiên ấy; trong khi ấy, tâm vị ấy không bị tham ám ảnh, tâm vị ấy không bị sân ám ảnh, không bị si ám ảnh; trong khi ấy, tâm vị ấy được chánh trực nhờ duyên chư thiên... nhập được pháp lưu, tu tập chư thiên tùy niệm.

Tham khảo:

¹³ Tham chiếu: Tạp. 雜 (T.02. 0099.942. 0238b10); Biệt Tạp. 別雜 (T.02. 0100.157. 0433b10).

¹⁴ Mahānāma được xem là vị Cư sĩ Bố thí đệ nhất.

¹⁵ Lời khuyên tương tự cho Mahānāma được đề cập trong S. V. 395.

¹⁶ Có chỗ gọi là “pháp nhĩ”, như trong GS. III. 206; có chỗ gọi là “pháp lưu”, như trong GS. III. 248.