Phật giáo nguyên thủy/ Kinh tạng Pali/ Kinh Tăng Chi Bộ/CHƯƠNG III BA PHÁP (TIKANIPĀTA)/VII. PHẨM LỚN (MAHĀVAGGA)

VII. KINH CÁC VẤN ĐỀ ĐƯỢC NÓI ĐẾN (Kathāvatthusutta)⁸⁸ (A. I. 197) 

          68. Này các Tỷ-kheo, có ba vấn đề⁸⁹ này được nói đến. Thế nào là ba? Có thể nói về quá khứ, này các Tỷ-kheo, nói rằng: “Như vậy đã xảy ra trong thời quá khứ.” Có thể nói về tương lai, này các Tỷ-kheo, nói rằng: “Như vậy sẽ xảy ra trong thời tương lai.” Có thể nói về hiện tại, này các Tỷ-kheo, nói rằng: “Như vậy đang xảy ra trong thời hiện tại.”

          Qua sự nói chuyện, này các Tỷ-kheo, có thể biết được một người là có khả năng thảo luận hay không có khả năng thảo luận.

          Nếu người nào, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, không trả lời một cách dứt khoát⁹⁰ cho một câu hỏi cần phải trả lời một cách dứt khoát, không trả lời một cách phân tích cho một câu hỏi cần phải trả lời một cách phân tích, không trả lời với một câu hỏi ngược lại cho một câu hỏi cần phải trả lời với một câu hỏi ngược lại, không gạt qua một bên một câu hỏi cần phải gạt qua một bên, như vậy, này các Tỷ-kheo, một người như vậy không có khả năng thảo luận.

          Nếu người nào, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, trả lời một cách dứt khoát cho một câu hỏi cần phải trả lời dứt khoát, trả lời một cách phân tích cho một câu hỏi cần trả lời một cách phân tích, trả lời với một câu hỏi ngược lại cho một câu hỏi cần phải trả lời với một câu hỏi ngược lại, gạt qua một bên một câu hỏi cần phải gạt qua một bên, như vậy, này các Tỷ-kheo, một người như vậy có khả năng thảo luận.

          Qua sự nói chuyện, này các Tỷ-kheo, có thể biết được một người là có khả năng thảo luận hay không có khả năng thảo luận.

          Nếu một người, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, không xác nhận là đúng hay không đúng, không xác nhận là một giả thuyết, không xác nhận là quan điểm của bậc trí, không xác nhận là sở hành thường làm, nếu là như vậy, này các Tỷ-kheo, người ấy không có khả năng thảo luận.

          Nếu một người, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, xác nhận là đúng hay không đúng, xác nhận là một giả thuyết, xác nhận là quan điểm của bậc trí, xác nhận là sở hành thường làm, nếu là như vậy, này các Tỷ-kheo, người ấy có khả năng thảo luận.

          Qua sự nói chuyện, này các Tỷ-kheo, có thể biết được một người là có khả năng thảo luận hay không có khả năng thảo luận.

          Nếu một người, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, tránh câu hỏi ấy⁹¹ với một câu hỏi khác, hướng câu chuyện ra ngoài vấn đề, bày tỏ sự phẫn nộ, sân hận, bất mãn, nếu là như vậy, này các Tỷ-kheo, người này không có khả năng thảo luận.

          Nếu một người, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, không tránh câu hỏi ấy với một câu hỏi khác, không hướng câu chuyện ra ngoài vấn đề, không bày tỏ sự phẫn nộ, sân hận, bất mãn, nếu là như vậy, này các Tỷ-kheo, người này có khả năng thảo luận.

          Qua sự nói chuyện, này các Tỷ-kheo, có thể biết được một người là có khả năng thảo luận hay không có khả năng thảo luận.

          Nếu một người, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, lại mắng chửi, đánh đập, nhạo báng, chụp lấy chỗ sơ hở, nếu là như vậy, này các Tỷ-kheo, người này không có khả năng thảo luận.

          Nếu một người, này các Tỷ-kheo, khi được hỏi một câu, không mắng chửi, không đánh đập, không nhạo báng, không chụp lấy chỗ sơ hở, nếu là như vậy, này các Tỷ-kheo, người này có khả năng thảo luận.

          Qua sự nói chuyện, này các Tỷ-kheo, có thể biết được một người có duyên hay không có duyên.

          Không có lóng tai, này các Tỷ-kheo, là không có duyên. Có lóng tai là có duyên. Người có duyên thắng tri một pháp, biến tri một pháp, từ bỏ một pháp, chứng đắc một pháp;⁹² do thắng tri một pháp, biến tri một pháp, từ bỏ một pháp, chứng đắc một pháp, vị ấy cảm thấy chánh giải thoát. Như vậy, này các Tỷ-kheo, là lợi ích của thảo luận, như vậy là lợi ích của đàm luận, như vậy là lợi ích có duyên, như vậy là lợi ích của nghe lời khuyên, tức là tâm giải thoát không có chấp thủ.

                    Nói chuyện với hiềm thù, 

                    Thiên chấp và kiêu mạn, 

                    Nghịch lại đức bậc Thánh, 

                    Bới móc lỗi lầm nhau, 

                    Thích nghe nói xấu người, 

                    Người lầm, người bối rối, 

                    Người bị thua, bị hại, 

                    Bậc Thánh không làm vậy. 

                    Nếu muốn cùng đàm luận, 

                    Bậc hiền biết thời gian, 

                    Câu chuyện của bậc Thánh, 

                    Liên hệ pháp, pháp nghĩa. 

                    Người có trí nói chuyện, 

                    Không hiềm thù, kiêu mạn, 

                    Với tâm không chấp trước, 

                    Không hiềm hận độc đoán, 

                    Không để tâm lơ đãng, 

                    Nói lên với chánh trí, 

                    Hoan hỷ lời khéo nói, 

                    Không vui lời vụng về,

                    Không học cách chỉ trích, 

                    Không chụp sơ hở người, 

                    Không nhiếc mắng, đánh đập, 

                    Không nói lời vu vơ, 

                    Lời nói của bậc Thánh, 

                    Vừa dạy vừa hoan hỷ, 

                    Như vậy bậc Thánh nói, 

                    Bậc Thánh luận đàm vậy, 

                    Bậc trí biết rõ vậy, 

                    Nói lời thật khiêm tốn.

Tham khảo:

⁸⁸ Tham chiếu: Thuyết xứ kinh 說處經 (T.01. 0026.119. 0609a06).

⁸⁹ Xem Kvu. I. 513.

⁹⁰ Ekaṃsena. Xem DB. III. 221; Miln. 144.

⁹¹ Xem A. I. 187; D. I. 96.

⁹² Bốn pháp này, theo Chú giải là pháp, Thánh đế về khổ, bất thiện và A-la-hán quả.